Amino Asit Nedir? 

Aminoasitler, proteinleri oluşturan temel yapı taşlarıdır.
Kimyada bir aminoasit hem amin hem de karboksil fonksiyonel gruplar içeren bir moleküldür. Aminoasitlerin peptit bağlarıyla uç uca eklenmesiyle oluşturdukları kısa polimer zincirler "peptid", uzun polimer zincirler ise "polipeptid" veya "protein" olarak adlandırılırlar. Hücre içerisinde ribozomlar, mRNA moleküllerini kalıp olarak kullanarak aminositleri uç uca ekleyerek proteinleri sentezlerler. Bu işleme translasyon(çeviri) denir.

Bahsedilen amino asitlerin hepsinin aynı anda herhangi bir proteinin yapıtaşında bulunması gerekmez. Ayrıca hepsi eşit miktarda da değildir. Proteinlerde bunlardan çok daha farklı amino asitler de bulunabilir. Farklı amino asitler, 20 temel amino asitle oluşturulmuş polipeptidlerin daha sonra “farklılaşmaları” ile oluşur. Bu tür amino asit farklılaşmaları, proteinin özelliklerini ve işlevlerini oldukça fazla değiştirir. Örneğin çözünürlüklerini arttırabilir veya azaltabilir ya da diğer molekülerle etkileşmelerini düzenleyebilir.
Amino asitlere ek olarak proteinler, çok daha farklı gruplar da barındırabilirler. Amino asit dışında, yapısında farklı türler barındıran amino asitlere, “konjuge proteinler” denir. Konjuge proteinler, kovalent veya non-kovalent bağlarla, nükleik asitlerle nükleoproteinleri, lipidlerle lipoproteinleri, karbonhidratlarla glikoproteinleri ve daha birçok küçük molekül kütleli maddelerle, metallerle ve metal içeren gruplarla kompleks yapılar oluşturabilirler.

Amino Asit Türleri Nelerdir? 

Vücut için “önemli” diyebileceğimiz 20-22 adet amino asit türü bulunmaktadır. Bu amino asitlerin 8 – 10’u esansiyel yani “gerekli” denilen amino asitlerdir. Bu 8-10 amino asitin dışındakileri gıdalar eşliğinde, vücut kendiliğinden üretmektedir.

Esansiyel Amino Asitler: Esansiyel amino asitler vücudun üretmediği ve dışarıdan alınması gereken amino asitlerdir.

• 
  Triptofan
  


• 
  Lisin
  


• 
  Lösin (BCAA)
  


• 
  Valin (BCAA)
  


• 
  İzolösin (BCAA)
  


• 
  Tireonin
  


• 
  Fenilalanin
  


• 
  Histidin
  


• 
  Metiyonin
  

Esansiyel Olmayan Amino Asitler: Esansiyel olmayan amino asitler gıdalardan alınabilir veya vücut tarafından üretilebilir. Fakat esansiyel olmayan amino asitlerin vücutta üretildiği, dışarıdan alınmayacağı anlamına gelmez. Çeşitleri şunlardır:

• 
  Karnitin
  


• 
  Glisin
  


• 
  Glutamik Asit
  


• 
  Glisin
  


• 
  Arjinin
  


• 
  Alanin
  


• 
  Aspartik Asit
  


• 
  Sistin
  


• 
  Glutamin
  


• 
  Glisin
  


• 
  Prolin
  


• 
  Serin
  


• 
  Tirozin
  

Bcaa Amino Asitler: BCAA (Branched Chain Amino Acid) dallara ayrılan zincir amino asitler anlamına gelmektedir. En çok tercih edilen amino asit türlerindendir. BCAA amino asitler oldukça etkilidir. Kas dokularının onarımında, üretiminde ve korunmasında büyük etkiye sahiptirler.

• 
  Valin
  


• 
  İzolösin
  


• 
  Lösin
  

Ek Besin Olan Amino Asit Nasıl Kullanılır?

Amino asit üç farklı formda bulunmaktadır. Toz, hap ve sıvı olarak üç çeşittedir. Amino asitler antrenman öncesi, antrenman esnasında, antrenman sonrasında ve gün içerisinde diye dört gruba ayrılır. Amino asitleri farklı zamanlarda tüketmenin sonucu da farklı olacaktır.  Yani her zaman diliminin faydası farklıdır. Bu yüzden zaman aralığı ve fayda açısından illa bu demek doğru değildir.
Eğer günlük protein ihtiyacını karşılıyorsan amino asit kullanmayabilirsin. Fakat gün içerisinde yeteri kadar besin tüketmiyor veya spor öncesinde yemek yemiyorsan, spor öncesinde ve sonrasında amino asit kullanabilirsin. Vücudunda anabolik bir ortam yaratmak için spordan önce 15-20 gram ve spor sonrasında 5-10 gram amino asit alınabilir.

Amino asit içeren hayvansal gıdalar; süt, yoğurt, peynir, kırmızı, et, balık, tavuk ve yumurtadır. Vücudun ihtiyacı olan amino asitler bu tür hayvansal gıdaların tüketimi ile karşılanabilir. Hayvansal gıdalardan alınan amino asitler tamamlanmış proteinlerdir.
Amino asit içeren bitkisel gıdalar ise; kuru fasulye, soya fasulyesi, mercimek, nohut gibi bakliyatlar; tahıllar, kabuklu kuruyemişler ve tohumlardır. Sebze ve meyvelerden alınan amino asitler ise tamamlanmamış proteinlerdir. Bu yönü ile de amino asit açısından oldukça zayıftırlar.

Amino Asit Faydaları Nelerdir?

Amino Asitleri Hücrelerin Yenilenmesini Sağlarlar: yaşamın devam edebilmesi için vücutta hücre yenilenmesinin olması gerekir. Amino asitler ise bu işi yaparak yaşamın devam etmesini sağlarlar.

Organların Çalışmasını Sağlar: Hücre yenilenmesini sağlayan amino asitler bu sayede organların çalışmasını sağlarlar.

Karın Yağlarını Eritir: Amino asit destekleri  vücudun yağ yakımını destekler. 2007 yılında “Menopause" dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, 3 ay boyunca kullanılan soya amino asidi içeren besin desteği, menopoz dönemindeki kadınların karın bölgesindeki yağların büyümesine engel olmuştur. Tek başına diyet yapmaktansa, kalorisi azaltılmış bir diyete amino asit desteği ilave ederek beslenerek, yağ yakma ihtimalinizi çoğaltabilirsiniz.

Bağışıklık Sistemini Güçlendirir: Functional Ingredients Research Inc.’den Dr. Ewan Ha’ya göre amino asitlerin çoğu vücut yağlarının seviyesini düzenlediği için bağışıklık sistemi ve vücuttaki antioksidan aktivite üzerinde kontrol sahibidir. Bu da amino asitlerin vücudumuzdaki yağ oranı üzerinde doğrudan etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Amino asitler zayıf kalmamıza yardımcı olduğu gibi, antikorların çoğu amino asitlerden oluştuğu için daha güçlü ve hastalıklara karşı dirençli olmamıza da yardımcı olmaktadır.

Sinir Sistemini Korur: Amino asitler, sadece kas gelişimi ve bağışıklık sistemi üzerinde etkili değildir; merkezi sinir sistemi üzerinde de anahtar bir role sahiptirler. Johns Hopkins Üniversitesi Nöroloji Bölümü’nden Dr. John W. McDonald’a göre, amino asitler gelişmemizin kısıtlı olduğu dönemlerde sinir hücrelerini besleyerek ve büyüterek, onların hayatta kalmasına yardımcı olmaktadır.

Kas Kaybını Önler: Direnç egzersizleriyle birlikte alındığında amino asitlerin ve proteinlerin kas yapmaya yardımcı olduğu herkes tarafından bilinmektedir. Ancak araştırmalar amino asitlerin çalıştırılmayan kaslar üzerinde de etkili olabileceğini göstermiştir. São Paulo Üniversite’sinde 2010 yılında yapılan ve "Muscle & Nerve” (Kas ve Sinir) gazetesinde yayımlanan bir araştırmaya göre Lösin amino asidi, farelerin bilerek hareket kabiliyeti kısıtlanmış kaslarındaki kas kaybını önlemeye yardımcı olmuştur. Araştırmacılar bu durumu, lösinin kas kaybına yol açan genetik özelliklerin geçici süreyle baskılamasına bağlamaktadır.

Egzersiz Performansını Arttırır: Amino asitler kas geliştirme sürecinde destek olarak, kas yıkımını önler ve böylece kas kütlesinin artmasına yardımcı olur. Spor bilimi araştırmaları, amino asitlerin bu özelliğinin egzersiz performansını da arttırabileceğini söylemektedir. 2009 yılında Saga Nutrasotik Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan ve "Journal of Nutrition Science and Vitaminology” gazetesinde yayımlanan bir araştırmada VO2max’ın (etkin oksijen kullanımı ölçmede kullanılan bir birim) BCAA (dallı zincirli amino asitler) kullanımında daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Araştırmayı gerçekleştirenler aynı zamanda izolösin, valin ve lösin takviyesinin egzersiz sırasında performansı arttırabileceğini de belirtmiştir.

Obeziteyi Önler:Amino asitlerin yağ parçalayıcı özelliği bulunmaktadır. Bu sayede vücutta bulunan fazla yağın parçalanmasını sağlayarak kilo alımının önüne geçer ve obeziteyi önler.

Cilt için Faydalıdır: Amino asitler hücre yenilenmesini sağlayarak yaşlanma belirtilerini geciktirir. Kuruyan cildin tekrar elastikiyet kazanmasına yardımcı olur. Kırışıklık oluşumunu geciktirir. Bunların yanında saç dökülmesini de önler.

Diğer Faydaları İse Şunlardır:

• 
  Amino asitler vücuttaki asit seviyesini düzenler.
  


• 
  Amino asitler bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur.
  


• 
  Amino asitler tırnak ve saçların oluşarak sağlıklı kalmalarına yardımcı olurlar.
  


• 
  Vücudun ihtiyaç duyduğu enerji amino asitler sayesinde üretilir.
  


• 
  Beyin fonksiyonlarını düzenlerler.
  


• 
  Tip 2 diyabet ve insülin direnci hastalıklarının tedavisinde yapıcı ve onarıcı olarak kullanılır.
  


• 
  Hiperaktivite, dikkat eksikliği ve demans dışında Alzheimer ve Parkinson gibi beyin hastalıklarının tedavisinde amino asitler etkin rol oynar. Yapılan amino asit takviyeleri ile hastalığın tedavisi değil hastalığın kontrol altında tutulması sağlanır.
  


• 
  Migren ve baş ağrısı gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır.
  


• 
  Amino asitler uykusuzluk sorunun çözümünde de etkilidir.
  


• 
  Yanık, yara ve ameliyat sonrası iyileşme sürecinde amino asitler etkin rol oynar.
  


• 
  Dokuların onarılması ve yenilenmesine yardımcı olur.
  


• 
  Kanser hastalığının tedavisinde gıda eksikliğinin giderilmesi için kullanılır.
  


• 
  Yatalak hastalarda yaşanan kas kayıplarında da amino asitler takviye olarak kullanılmaktadır.
  


• 
  Huzursuz bacak sendromu rahatsızlığında yine amino asit takviyesi kullanıldığı gibi amino asit bakımından zengin besinler içeren beslenme listesi kullanılmaktadır.
  


• 
  Amino asitler ruh sağlığı için faydalıdır.
  


• 
  Alkol ve madde bağımlılığı tedavisinde amino asitler kullanılmaktadır. Alkol ve uyuşturucu kullanımı ile vücutta oluşan tahribatın onarılmasında amino asitler etkin rol oynar.
  


• 
  Okul çağındaki çocukların zihinsel gelişimi için amino asitlere ihtiyaç vardır.
  


• 
  Çocuklarda sınavlardan kaynaklanan stres kontrolünün çözümünde de amino asit takviyesi kullanılabilmektedir.
  

Dikkat Edilmesi Gerekenler;

Amino asit takviyeleri genellikle spor yapanlar ve kas geliştirmeyle ilgilenen kişiler tarafından kullanılmaktadır. Doğal ürünler olan amino asitlerin çok fazla yan etkisi olmasa da mide bulantısı, çarpıntı veya cinsel istekte artış gibi yan etkileri görülebilmektedir. Amino asitler bir uzmana danışarak kullanılması gereken ürünlerdir. Belirlenen dozdan fazla kullanılması ve uzun süre kullanılması sağlık açısından zararlı olabilir.
Uzun süre ve fazla kullanılan amino asit takviyeleri kas yağlanması ve karaciğer yağlanması gibi sorunlara yol açabilir.