Dikkat Eksikliğini ve Gidermek için Tüketilmesi Gereken Gıdalar
Dikkat eksikliği çocuklarda ve yetişkinlerde farklı belirtilerle ortaya çıkar. Çocuklar ve yetişkinlerde dikkat eksikliğinin belirtisinden tedavisine kadar her şey farklıdır. Bu sebeple dikkat eksikliği olan kişiler uzman psikiyatristlere giderek öncelikle teşhisi koyulmalı ardından tedavi edilmelidir.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği
Dikkat eksikliği ya da dağınıklığı okul hayatının başlaması ile birlikte kendini göstermeye başlar. Genellikle 1. sınıf ve 4. sınıf aralığında olan öğrencilerin veliler ya da sınıf öğretmenleri tarafından fark edilmesi ile birlikte tespit edilir. Özellikle de okul hayatının ilk yıllarında ortaya çıkan bu olumsuz etkenler öğrencilerin okul hayatını da olumsuz bir şekilde etkiler. Okul öncesi dönemde çocuğunuzun mizacına uygun bir şekilde oyuncaklar almalı, oyunlar oynamalı ve aile için iletişimi uygun bir şekilde kurmalısınız. Aksi takdirde ortaya çıkacak olan dikkat eksikliği neticesinde şu tür durumlar kendini gösterir;
• Çocuklar her şeyden çabucak sıkılmaya, bıkmaya ve oynadıkları oyunları kısa süre sonra bırakmaya başlar. Kendileri için hazırlanmış olan yaşlarına uygun oyunlara ilgilerini kaybeder, yaptıkları şeyleri bozarlar. Uzun süre boyunca çizgi filim ya da film izlemezler. Okulun başlaması ile birlikte öğrenmeye yönelik ilginin de azaldığı görülür. Ödev yapmayı sevmeyen öğrenciler öğretmen ve ebeveynlerinin zorlaması ile ödev yapar ve bu onlar için büyük bir zahmettir. Masa başında oturmayan çocuklar, otursalar dahi su içme ya da tuvalete gitme gibi bahaneler ile masadan kalkarlar. Ders çalışacakları zaman bir büyüklerine ihtiyaç duyarlar.
• Başladıkları işin sonunu getiremeyen, onlara bir şey söylendiği zaman dinliyormuş gibi gözükmeyen kişiler haline gelirler. Bir şeyi, birkaç defa söylendikten sonra yaparlar.
• Dersi takip etmezler. Çevrelerinden gelen uyarılara tepki vererek dikkatleri dağılır. Dersin dışında her şeye ilgi gösterirler. Ders haricinde herhangi bir şey ile uğraşırlar. Kalem çevirme, deftere bir şeyler yazma gibi şeyler yaparlar. Derste konuşma, bir başkasına laf atma, ayağa kalkma, dolanma, garip sesler çıkarma ve sırayı sallama gibi hareketler gözlemlenebilir.
• Sınavlarda dikkat etmedikleri için hata yaparlar. Bilmelerine rağmen yanlış yaptıkları sorular olur. Test sınavlarında kafa karıştırmak için konulmuş olan soruları yanlış cevaplarlar. Genellikle caydıran şıkkı tercih ederler. Özellikle okulun ilk yıllarında sınav kağıdını ilk veren kişi olmak isterler. Fakat sonuçta düşük not alırlar.
• Yazma ve okuma becerileri diğer kişilere göre kötü olur. Yazıları bozuk, defter düzeni kötüdür. Okurken yapılan hatalar, olmayan bir sözcüğü uydurmaya kadar ilerleyebilir. Herhangi bir yerde eşyalarını kaybedebilirler. Yalnızca ders kitapları değil hikaye kitapları da sıkılmalarına sebep olur.
• Okul öncesinde pek fark edilemeyen dikkat eksikliği sorunu bazı çocuklarda ders dışı etkinliklere karşı da dikkat eksikliğinin görülmesi ile kendini belli eder. Bununla birlikte ileri düzeyde zekası olan ya da öğrenme güçlüğü çekmeyen çocuklar ders çalışmasa dahi kötü not almazlar. Fakat konular ağırlaştıkça başarısızlıklar başlar.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?
Dikkat eksikliği ve hiperaktif bozukluğu olan çocuklarda sakinleştirici etkiye sahip olan uyaran yani stimülan tedavi yöntemi kullanılır. Bununla birlikte non stimülan olan yöntemler de bulunur. Hiperaktivitenin azalması, enerji, öğrenme ve kosantrasyonun artması bu tedavi ile mümkün olur.
Normalde işe yarayan bir yöntem her çocuk için geçerli olmayabilir. Zira bir çocukta olumlu sonuçlar veren bir tedavi yönteminin bir diğer çocukta herhangi bir etki ortaya koymaması da mümkündür. Bu sebeple de her bir çocuğa en uygun tedavi yönteminin bulunması önem taşır. Bu noktada tedavi süreci boyunca, çocuğu ailesi, öğretmenleri, varsa bakıcısı ve doktorları tarafından takip edilmesi ve izlenilmesi gerekir.
Stimülan tedavisinde kullanılan aktif madde aynı olsa da vücuda farklı dozda ve farklı şekilde verilir. Uzun süreli etkiye sahip olan bir ilaç, okuldan önce ve günde bir defa verilebilir. Stimülan tedavisi ile birlikte kimi zaman yan etkiler ortaya çıksa da doz ayarlaması yapılabilir.
İştahı azalan bir çocuğun sağlıklı bir şekilde beslendiğinden emin olmak gerekir. Uykuya dalma konusunda sorun yaşayan bir çocuk için de dozajda değişiklikler yapılır. Klonidin adı verilen tansiyon ilacı ya da düşük dozda bir antidepresan uyku sorunun çözebilir. Loş ışık ya da hafif bir müzik de uykuya yardımcı olabilir.
Bununla birlikte kullanılmakta olan psikoterapi yöntemi de bulunur. Davranış terapisi çocuklarda davranış değişikliklerini meydana getirir. Bu sayede ödev tamamlama, derse dikkat verme, bir işi yapabilme ya da zor bir olayın üstesinden gelme gibi zorlukların aşılmasını sağlar. Davranış terapileri sayesinde çocuklar kendi davranışlarını kontrol altına almayı başarır. Öğretmenler ve ebeveyenler de belirli davranışları kontrol etmeyi öğretebilir. Ayrıca sınırları çizilmiş kurallar ve rutin işler davranış kontrolüne yardımcı olur.
Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği
Dikkat eksikliği yetişkinlerde farklı belirtiler gösterir. Sosyal ya da iş hayatında sorunlar yaşayan yetişkin bireyler aşağıda yer alan liste sayesinde kendi problemlerini kısmen de olsa teşhis edebilirler.
• İki işi aynı anda yapamama ve iyi yapılan işe normalden çok daha fazla bir şekilde odaklanarak dış dünyaya kendini kapamak. Buna verilecek en iyi örneklerden biri kendini bilgisayara kaptırıp ofise girip çıkan kişilere dair bir fikir sahibi olmamaktır.
• Bir başkası ile konuşurken, onu dinlemek yerine birdenbire hayallere dalmak ve konuşma hakkında en ufak bir fikir sahibi dahi olmamak.
• Bir başkasının konuşmasını uzun sürmesi halinde dinleme konusunda zorluk çekmek ve detaylara inmekten hoşlanmamak.
• Cüzdanı arabada ya da ofiste unutmak, cep telefonunu evde bırakmak ve buna benzer sık kullanılan eşyaların sıklıkla kaybedilmesi ya da yanına alınmaması gibi durumlar.
• İşleri sürekli ertelemek, işe geç kalmak, işleri düzenli bir şekilde yapamamak.
• Düşünmeden hareket etmek ve fevri bir şekilde davranarak ardından pişman olmak.
• Bir anda kendini tutamayıp parlamak ve öfke kontrolünde zorluk çekmek.
Burada yer alan maddelerden yalnızca bir tanesi dahi dikkat eksikliği yaşadığınızı gösterebilir. Bununla birlikte bu belirtilerin birkaçını ya da tamamını yaşıyor olabilirsiniz. Bu noktada yapmanız gereken şey derhal önlem almak olacaktır. Bunun için de bir doktora başvurmanız gerekir.
Bu bir yana sabırsız, aceleci, öfkeli, tez canlı, çabuk sıkılan, telaşlı, gereksiz yere panik duyan, heyecanlı ya da riskli işler arayan, çok konuşan kişilerde hiperaktivite bozukluğu olabilir. Bu belirtilerden yalnızca birkaçı dahi bu hastalığa sahip olduğunuzu gösterir. Bu nedenle bir psikiyatristten yardım almanız önem taşır. Düzenli egzersiz ve sağlık beslenme de yapılması gereken önemli şeylerin arasında yer alır.
Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?
İlaç kullanmak istemeyen kişiler ile ilaca ihtiyaç duyacak kadar şikayeti olmayan kişiler hayatını bir düzene sokmalı ve belirli alışkanlıklar edinmelidir. Dikkat eksikliğini giderebilmek için dikkate iyi gelen sağlıklı besinlerin tüketilmesi ve rutin bir hayat ile sağlıklı bir yaşamın öncülerinden biri olan egzersizin düzenli bir şekilde yapılması önem taşır. Elbette spor faaliyetlerinde yapılan egzersiz bir yana beyin egzersizleri de bu noktada ön planda tutulması gereken şeylerden biridir.
Uzman psikiyatristler tarafından yapılacak olan teşhislerin ardından sentetik uyarıcı ya da antidepresanlar yardımı ile ileri düzey dikkat sorunları ve dikkat eksikliği için tedaviler uygulanır. Verilen reçeteye göre alınan ilaçlar ilk aşamada olumlu sonuçlar verse de farklı ilaçların denenme ihtimali de bulunur. Zarar gören, durumu kötüye giden ya da iyi sonuç alamayan kişilerin tedaviyi anında sonlandırmaması farklı bir ilaç üzerine doktoruyla konuşması gerekir.
Bilişsel ve davranışçı terapiler yardımı ile hastaya farkındalıklar kazandırılabilir, yapılması gereken işler listelendirilir ve alışkanlıklar yönetilebilir.
Dikkat eksikliği ya da hiperaktivite sorunu yaşayan kişilerin akrabaları, iş arkadaşları ve sosyal hayattan arkadaşları konusunda bu konuda bilgilendirilmeli ve bu kişiler buna göre davranış göstermelidir. Bu bir yana aynı hastalığa sahip olan kişilerin bir araya gelmesi de olumlu sonuçlar verebilir. Bu bir organizasyon ya da forum gibi bir düzenleme ile mümkün kılınabilir.
Dikkat Eksikliğine İyi Gelen Gıdalar Nelerdir?
Omega 3 Yağ Asidi İçeren Besinler
Omega 3'ün iyi gelmediği bir şey var mı? Arada sırada sanki içi boş bir modaymış gibi gelse de Omega 3 yağ asitlerinin vücut için ne kadar önemli olduğuna dair kanıtlar her geçen gün büyüyor. Ton, pisi balığı, alabalık, dil balığı ve sardalye gibi yağlı balıklar omega 3 yağ asitleri ve çinko bakımından zengindir. Çinko beynin belirli nörotransmitterlerini üretmesine yarımcı olurken omega 3 yağ asitleri beynin normal fonksiyonunda çalışmasını destekler. Düzenli çinko ve omega 3 alımı beyin sağlığı kadar diğer organların sağlığı açısından da önemlidir. Balıklar dışında, keten tohumu, ceviz ve kanola yağı da omega 3 bakımından zengin besin kaynaklarıdır.
Çinko Bakımından Zengin Yiyecekler
Çinko beynin ve sinir sisteminin verimli çalışması için gerekli olan nörotransmitter'lerin üretilmesine yardımcı olarak önemli bir rol oynar. Pek çok diğer organın işlevini yerine getirmesine yardım ettiği gibi bir yandan da beynin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Çinko bakımından zengin olan yiyecekler arasında kabak çekirdeği (en eğlencelisi elbette bu), yer fıstığı (bu da olur) az yağlı dana eti, sısam ve tahin sayılabilir.
Sebzeler ve Meyveler
Sağlıklı bir beslenme programında önemli rol oynayan sebze ve meyveler vitamin, mineral eksikliğinden kaynaklanan dikkat eksikliği ve kronik yorgunluk tedavisine yardımcı olabilir. Özellikle dikkat eksikliği bulunan çocuklar aşırı şekerli kola, şekerleme, tatlı gibi hazır gıdalar yerine mineral ve vitamin bakımından zengin, yüksek besin değerleri bulunan sebzeleri tüketmesi uzmanlar tarafından tavsiye edilmektedir.
Uzak Durulması Gereken Gıdalar
Gıda Katkı Maddeleri
Organik tarımın da pek çok sorunu ve bize yansımayan ancak önemli bedelleri var. Ancak farkına ible varmadan her gün tükettiğimiz ve bize masum gelen onca gıda ürünündeki katkı madeleri sinsice kanımıza karışıp sağlığımızı tehdit ediyor. Katkı maddelerinin pek çok zararı olduğu iddia ediliyor ancak bunların tamamı hakkında kanıt yok henüz. Ancak katkı maddelerinin ve özellikle çeşitli gıda boyalarının dikkat eksikiliği ve hiperaktivite bozukluğu ile olan ilişkisini kanıtlayan araştırmalar var. Hazır gıdalara renk vermek, raf ömrünü uzatmak için kullanılan gıda katkı maddelerinin dikkat eksikliğini arttırdığı yönünde araştırma sonuçları bulunmaktadır. Bu tip katkı maddeleri genellikle salça, konserve yiyecekler, dondurulmuş gıdalar, dondurma, şekerleme, hazır yemekler ve fast food ürünlerinde kullanılır. Herhangi bir konserve ürün alırken içindekiler bölümünü okuyarak katkı maddesi içerip içermediğini öğrenebilirsiniz. Özellikle gıda boyaları “Tartrazin” adlı gıda katkıları dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda hastalık belirtilerinin şiddetlenmesine yol açabilmektedir.
Bunun dışında özellikle sabah saatlerinde aşırı yağlı yiyecekler tütketmek, fazla şekerli gıdalar tüketmek de gün içerisinde dikkat ve konsantrasyon seviyenizin dalgalanmasına yol açabilir. Özellikle aşırı yağlı gıdaları hem de sabah saatlerinde tüketen kimseler gün içerisinde konsantrasyon eksikliği çekebilirler.
Elbette bunu da yazmazsam olmaz. Belli bir düzeyde düzenli egzersiz hem beyin kimyasını düzenlerken hem de zihin açıklığı açısından harikalar yaratır. Sabahları yapacağınız orta ağırlıktaki 20-25 dakikalık egzersiz zihin performansınızın gözle görülür derecede artmasını sağlayacaktır.
