Yer Fıstığı
Yer fıstığı baklagiller (Fabaceae) familyasından tohumlarında %45-60 oranında yağ , %20-30 oranında protein, %18 oranında karbonhidrat, vitaminler ve madensel maddeler içeren, özellikle yağ sanayi ve çerez yapımı başta olmak üzere, sapı kuru ot ve kabuğu da çeşitli şekillerde değerlendirilen değerli bir bitkidir.
Yer fıstığının 32 türü tespit edilmiştir; bunların bir kısmı tek yıllık, bir kısmı ise çok yıllıktır.
Yer fıstığı daha çok çerez olarak tüketilmektedir. Bu amaçla yerfıstığı tohumları ya dış kabuk kırılmadan ya da kabuk kırılıp tohumlar ayrıldıktan sonra kavrulup çiğ fıstık tadı giderilmiş ve aynı zamanda dayanıklılığı arttırılmış olarak tüketime sunulur.
Yer fıstığı tohumunda yağ oranının çok yüksek olması yer fıstığının birçok yağlı tohumlar arasında bitkisel yağ üretimi bakımından önemli bir yer almasını sağlar. Yer fıstığı yağının tadı güzel olup, rengi açık, görünüşü berrak ve yüksek sıcaklık derecelerine karşı oldukça dayanıklıdır. İçinde doğal halde bulunan antioksidan maddelerden dolayı kızartıldıktan sonra bir süre saklanacak olan gıda maddeleri için özellikle tercih edilir. Yer fıstığı yağı yüksek oranda oleik asit içermesi nedeniyle gerek fiziksel özellikleri ve gerekse besin değeri bakımından çeşitli bitkisel yağlar içinde zeytinyağına en yakın bitkisel yağ olarak tanımlanır.
Yer fıstığı tohumundan yağ elde edildikten sonra arta kalan küspe üstün bir protein kaynağıdır. Yer fıstığı küspesinden sağlanan proteinin besin değeri yüksek olduğundan çeşitli çocuk mamalarının hazırlanmasında ve proteince yeterli olmayan gıda maddelerinin protein değerinin yükseltilmesinde yararlanılır.
Yer fıstığı az miktarlarda da olsa çeşitli tatlı ve şekerlemelerin içinde veya üzerinde de kullanılmaktadır.
Yer fıstığı özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde yer fıstığı ezmesi şeklinde tüketilmektedir. Amerikan toplumunun yer fıstığının beslenme değeri konusunda aydınlatılmış olması ve yer fıstığı tüketiminin sağlamış olduğu bazı kolaylıklar nedeniyle bir saatte 8-10 ton yer fıstığını ezmeye çeviren ve tam gün çalışan büyük tesislerin kurulmasını zorunlu kılmıştır.
Yer fıstığı ezmesinin bir toplumda aranılan bir gıda maddesi olabilmesini sağlayacak özelliklerden başlıcaları olarak tadının güzel oluşu nedeniyle yalın halde ve diğer gıda maddeleri içine katılarak tüketilebilmesi, tüketime hazır halde bulunması ve mikrobiyolojik bozulmalara karşı dayanıklı ve bu nedenle de muhafazasının kolay olması sayılabilir.
Yer fıstığı tohumu, tohum kabuğu ile kaplanmış iki adet kotiledon ve bir adet embriyodan oluşur. Ağırlık esasına göre kotiledonlar yer fıstığı tohumunun ortalama %93'ünü oluştururken, bu oranlar tohum kabuğu ve embriyo için sırasıyla %4 ve %3 kadardır.
Herhangi bir işleme tabi tutulmamış çiğ yer fıstığı tohumunda nem oranı %5-7 arasında değişir. Tohumların kavrulması ile bu oran yaklaşık %2'ye düşürülürken, aynı zamanda yer fıstığı tohumlarının küflenme yoluyla bozulmaları, bayatlamaları ve tadındaki acılaşma da önlenmiş olur.
Yer fıstığı tohumunun yağ içeriği çeşit özelliklerine bağlı olarak değişmekle beraber ortalama %50 civarındadır. Bu yağın yaklaşık tümünün kotiledonlarda bulunduğu söylenebilirse de gerek tohum kabuğunun ve gerekse embriyonun az miktarda yağ içerdikleri de bilinmektedir.
Yer fıstığı tohumunda bol miktarda riboflavin, tiyamin, nikotinik asit ve E vitamini bulunur. Yer fıstığı tohumundaki A, C ve D vitaminlerinin miktarı yok denecek kadar azdır. Bu nedenle yer fıstığı tohumundan yapılan işlenmiş ürünlere eksik olan vitaminlerin dışarıdan katılması yarar sağlar. Kavurma işlemi sırasında tiyamindeki azalmaya karşılık niyasin, kolin ve riboflavin miktarlarında önemli bir değişme olmaz.
Besin Değeri ;
100 gram yer fıstığında;
Kalori (kcal): 567
Toplam yağ: 49 g
Kolesterol: 0 mg
Sodyum: 18 mg
Potasyum: 705 mg
Karbonhidrat: 16 g
Diyet lifi: 8 g
Şeker: 4 g
Protein: 26 g
A vitamini: 0 IU
C vitamini: 0 mg
Kalsiyum: 92 mg
Demir: 4,6 mg
D vitamini: 0 IU
Piridoksin: 0,3 mg
B12 vitamini: 0 µg
Magnezyum: 168 mg
Yer Fıstığının Faydaları Nelerdir ?
Yer fıstığının vitamin ve mineral deposu olması bilinen bir gerçektir ve insan sağlığı açısından oldukça etkili bir üründür. Fıstık B6, B9 vitaminleri yanında, niasin, riboflavin, thiamin gibi, vitaminlerin yanında, sağlık açısından çok fazla faydalı olan pantotenik asit içerir. Potasyum, manganez, bakır, kalsiyum, magnezyum, demir, selenyum, çinko fıstığın içerdiği minerallerin bazılarıdır. Fıstığın içerdiği yukarıda sıraladığımız vitamin ve mineraller, organların sağlığı açısından hayati önem taşırlar. İnsanı kansere karşı koruyabilir, kalp sağlığına iyi gelebilir ve antioksidanları sayesinde daha fazla yarar sağlayabilir.
Kanser
Yer fıstığının kanser türlerinden birkaçına iyi geldiği bilinmektedir. Özellikle kolon ve mide kanserine karşı etkili bir koruyucudur. Özellikle insanların kansere yakalanma riskini minimuma indirir. Kolon kanserini inceleyecek olursak haftada gerekli yer fıstığı tüketen kadınların ve erkeklerin kolon kanserine yakalanma riskleri %25 ile %70 arasında azalmaktadır. Özellikle kadınlar için bu oran en yüksek sıralardadır ve kadınlara sağladığı fayda bunla sınırlı değildir.
Mide kanseri bakımından etkisine bakacak olursak yer fıstığının polifenolik asidi yüksek oranda içerisinde bulunduruyor olması nedeni ile birlikte mide kanserine yakalanma riskini oldukça düşük bir seviyeye indirmektedir.
Safra kesesi Taşları
Yer fıstığının safrakesesi taşı nedeni ile oluşan ağrılara iyi gelmesi bir yana safrakesesine de oldukça faydalıdır. Haftalık olarak yer fıstığı tüketiminin tamamlanması ile birlikte safrakesesinde taş oluşumu engellenmekte ve hatta safrakesesi sağlığı yer fıstığı sayesinde koruma altına alınmaktadır.
Sinir Hastalığı
Yer fıstığının içerisindeki polifenolik asitler sinir sağlığı için faydalıdır. Bu nedenle sinirlerle alakalı tüm hastalıklara karşı koruyucudur. Alzheimer hastalığı bunlardan sadece birisidir. Yaşlılığın getirdiği sinir tahribatında da yer fıstığı etkilidir.
Kolesterol
Yer fıstığının kolesterol bakımından faydası göz ardı edilmemelidir. Kötü kolesterolün düşürülmesine yardımcı olarak iyi kolesterolün yükselmesini sağlamaktadır.
Mono doymamış yağlar ve oleik asitler içeren yer fıstığı bu sayede koroner kalp hastalıklarına karşıda önleyici bir görev üstlenmektedir. Yani yer fıstığı kalp sağlığı açısından da oldukça önemli bir üründür.
Kilo Verme
Özellikle kadınlarda haftalık yer fıstığı tüketim miktarı oldukça önemlidir. Gerektiği şekilde tüketimi tüketilirse bayanların obezite sorunu ile karşılaşmamalarına neden olmaktadır. Özellikle sabah kahvaltılarında tüketilen fıstık ezmesi tokluk hissine neden olarak yeme isteğini en aza indirger ve bu sayede kilo verme konusunda rahatlık yaşanmaktadır.
Kan Şekeri
Yer fıstığında bulunan yağlar ve karbonhidratlar kana karışması açısından oldukça etkili olanlardır ve bu nedenle kan şekerinde ani bir dengelenme bile yaşanabilir.
İnme Riski
Yer fıstığı mono-doymamış yağ asidi (MUFA), özellikle de oleik asit yeterli seviyelerde oluşturmaktadır. Düşük mono-doymamış yağ asidi kandaki “kötü kolesterol” ve artışlara neden olmaktadır. Araştırmalar tekli doymamış yağ asitleri bakımından zengin olan yer fıstığının sağlıklı kan lipid profili kayırarak koroner arter hastalığı ve inme riskini önlemeye yardımcı olduğunu göstermektedir .
Sağlıklı Vücut
Yer fıstığı antioksidan özelliğe sahip olması ile de bilinmektedir. Böylelikle, biokanin-A ve genestesin maddeleri ile birlikte vücutta serbest radikallerin etkisini kırarak genel sağlıkta insan vücuduna fayda sağlamaktadır.
Sağlıklı bir vücut ile birlikte enerjik bir insan modeli ortaya çıkmaktadır. Bunun en önemli nedeni ise yer fıstığının içerdiği yüksek değerdeki vitaminler, mineraller ve antioksidan özelliğidir ve bunlar güçlü enerji kaynaklarıdır.
Cilt Sağlığı
Yer fıstığının içerisinde E vitaminin bulunduğunu daha öncede söylemiştik. E vitaminin insan vücuduna etkisine bakacak olursak ilk olarak cilt karşımıza çıkmaktadır. Cilt sağlığının en temel maddesi E vitamini olduğundan yer fıstığı cilt sağlığını korumaktadır ve bunun yanında güneşin zararlı ışınlarından cildi korumaktadır. Bunlara ek olarak egzama ve sedef gibi cilt hastalıklarına karşı da koruyucu ve oluşan hastalıkları da geriletmektedir.
Saç Sağlığı
Yer fıstığı genel olarak saç sağlığı için oldukça faydalıdır. Omega 3 yağları içeren fıstık, saçların dökülmesini engeller, ayrıca yumuşamasına ve parlak görünüm kazanmasına yardımcı olur.
