Ağızda son süren 20 yaş dişleri, 3.büyük azı dişi veya akıl dişleri olarak da adlandırılırlar. Genellikle ırksal, genetik özellikler ve beslenme şekillerine göre farklılık gösterse de 18-24 yaş aralığında ve çenenin her iki tarafının sonunda çıkan bu dişler, bazen de geç yaşlara kadar çıkmaz ya da gömük kalırlar. Çenedeki bütün dişlerde gömülü kalma olasılığı olduğu halde, ağızda yeterli boşluk kalmaması nedeniyle en çok gömük kalan dişler 20 yaş dişleridir.

20 yaş dişlerinin neden gömük kaldığına dair; genetik olarak küçük çene yapısına sahip olma, çene darlığı, komşu dişlerin yer değiştirmesi, süt dişlerinin tedavi edilmeyen çürüklerinden dolayı altta oluşan enfeksiyonlar gibi bir çok neden olsa da, tarihsel araştırmalar bize çene kemiğinin değişimi hakkında başka ipuçları da vermektedir. Antropologların araştırmalarına göre, insanların zaman içinde beslenme şekillerinin değişmesi ve evrim sürecinin devamı gibi etkenler sonucu çene kemiğinin yapısında değişim ve küçülme olmuştur. Anadolu’da yapılan kazılarda Kalkolitik ve Bakır çağına ait genç kişilerin iskeletlerinin %80’inde yirmi yaş dişleri bulunmuş olması bu görüşü doğrulamaktadır.

Çıkmak için ağızda yeterli yer bulamayan 20 yaş dişleri, genellikle gömük ya da yarım çıkmış şekilde kalır ve diş etrafında ağrı, kulak ağrısı, ağız açmada kısıtlanma gibi şikayetlere neden olur. Yerleri nedeniyle arkada kaldıkları için genellikle iyi temizlenmez ve bu da diş çürükleri, iltihaplanmalar ve bazen de kistlere neden olabilir.

20 Yaş Dişleri Neden Çekilmelidir ?

Çürük: 20 ‘lik dişler ağızda çok geride yer aldıklarındanyeteri kadar fırçalanamaz ve temizlenemezler. Bu sebeple diğer dişlere göre daha hızlı çürürler ve genellikle tedavi edilemeyip çekilirler.

Diş Eti İltihabı: Özellikle yarım sürmüş 20 yaş dişi çevresinde, diş eti, yapısı gereği yeteri kadar sert değildir ve bu yüzden diş eti ile 20 yaş dişi arasına besin birikebilir. Besin birikmesi, bölgedeki diş etini hızlıca iltihaplandırır ve şişirir. Hatta genellikle bu şişlik ağız açmada güçlüğe sebep olur. Durum hastalar tarafından “dişim iltihaplandı” şeklinde tarif edilir ancak olay 20 yaş dişinin çevresindeki diş eti ile ilgilidir. Sorunu çözmenin en basit yolu 20 ‘lik dişi çekmektir.

Komşu Dişlerin Çürümesi: Çoğunlukla yarı gömük 20 yaş dişlerinde görülen bu durum, 20 yaş dişi ile önündeki diş arasına besinlerin sıkışarak her iki dişi de çürütmesi şeklinde oluşur. 20 yaş dişlerinin verdiği büyük zararlandandır çünkü hastalar genellikle dişleri çok ağrıyınca hekime müracaat ederler ve dolayısıyla her iki dişte çok ilerlemiş olan çürük yüzünden 20 yaş dişiyle beraber komşu dişi de çekmek gerekebilir.

Diğer Dişleri İterek Çapraşıklığa Sebep Olması: Ağızdaki bütün dişler ön tarafa yönelme eğilimindedir ve 20 yaş dişlerinde bu daha fazladır. Çenede 20 yaş dişinin sürebileceği bir alan yoksa, 20 yaş dişi diğer dişleri iter ve çapraşıklık oluşur. Bu durumu önceden fark edip 20 yaş dişlerini çektirmek gerekir.

Yanağı Tahriş Etmesi: 20 yaş dişlerinin olduğu alanda, yanak hacmi fazla olduğundan, özellikle yanağa doğru eğilmiş 20 yaş dişleri çiğneme sırasında yanağı ısırmaya sebebiyet verir. Bu ağrılı bir durumdur. Çözümü ise basittir; dişi çekmek.

Kist ve Tümör Oluşumu: Nadiren de olsa, sürmemiş bir 20 yaş dişi çevresinde kist yada tümör oluşumu görülebilir. Bu durumda da yine dişi çekmek gerekir.

20 ‘lik Diş Ağrısı ve Belirtileri

20 ‘lik dişler ağızdaki diğer dişler ve tüm vücudumuzda olduğu gibi bir şeylerin yolunda gitmediği hissini çok önceden verirler.

Ağrı, bir 20 yaş dişinin verdiği son sinyaldir. Öncesinde o bölgede sızlama, yemek yerken hafif ağrı, zaman zaman şişlik görülür. Bunlardan biri fark edilince bir diş hekimine kontrole gitmekte fayda vardır çünkü eğer sorun varsa çok büyümeden basitçe çözülebilir.

Yaygın durumdaki 20 ‘lik diş ağrısı genel olarak boyun, ense, kulak ve diğer dişlerde hissedilebilir. Hastalar daha öndeki bir dişinin ağrıdığını düşünebilirler. Burada hekime iş düşmektedir, çok dikkatli bir muayene sonunda karar vermeli ve en sondaki dişi gözden kaçırmamalıdır.

Tamamen gömük durumdaki 20 ‘lik dişler ise son ana kadar bir belirti göstermeyebilir. Bunlar ancak rutin diş hekimi kontrollerinde çekilen röntgenler ile önceden anlaşılabilir.

Diş Ameliyatı Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler

Çene cerrahının verdiği ilaçlar alınmalı, düzenli kullanılan ilaçlar hakkında hekime bilgi verilmeli, kanamanın durmasına engel olabilecek aspirin, antikoagülan gibi ilaçlar yine hekim kontrolünde kesilmelidir. Kalp kapak hastalıkları olanlara da çekim öncesi antibiotik proflaksisi yapılmalıdır.

Diş Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

• 
  Ameliyat sonrası çene cerrahı tarafından yerleştirilen tampon 30 dakika sonra ağızdan çıkarılır. Kanama devam ediyorsa, bölgeye aynı büyüklükte bir gazlı bez veya pamuk yerleştirilebilir.
  


• 
  Operasyon sonrası özellikle ilk 24 saat içinde çalkalama, tükürme yapılmamalıdır.
  


• 
  Anestezinin etkisi 2-3 saat içinde geçecektir. Ancak ağrılı ülserlerin oluşmaması için bu sürede dudak ve dilin ısırılmamasına gayret edilmelidir. Uyuşukluğun devam ettiği sürede bir şey yenmemeli ve sıcak içeceklerden uzak durulmalıdır.
  


• 
  Ameliyat sonrasındaki 24 saatlik süreçte, çok sıcak yiyecek ve içecek tüketilmemeli, 2-3 gün yumuşak gıdalarla beslenilmelidir.
  


• 
  İlk 24 saat içinde operasyon bölgesine dışarıdan yapılacak soğuk kompres şişlik oluşumunu azaltır. Buz torbası ile yapılacak kompres; 15 dakika tutulup, 15 dakika ara vermek şeklinde uygulanır.
  


• 
  Dişler, operasyonun ertesi günü, ameliyat bölgesine daha yumuşak olmak kaydıyla fırçalanabilir.
  


• 
  Çene cerrahı tarafından verilen ilaç varsa, aksatmadan ve önerilen şekilde kullanılmalıdır.
  

Gömük Dişlerin Çekimi Sonrası Oluşan Komplikasyonlar

Bütün cerrahi işlemlerde olduğu gibi, gömülü 20 yaş dişi ameliyatı sonrasında da bazı komplikasyonlar görülebilmektedir.

Ağrı

Cerrahi işlem sonrasında oluşan ağrı, ameliyat bölgesinde yaralanan canlı dokunun bir çeşit tepkisidir. Gömük diş çekimi yapıldıktan sonra genellikle fazla ağrı oluşmaz ve oluşan hafif ağrı da aneljeziklerle, ağrı kesici ilaçlarla rahatça kontrol

altına alınabilir.

Ödem

Ameliyat sonrasında görülen ödem, kanama ve doku travmasının yanıtıdır. Genellikle ağrısız olan ödem, cerrahi operasyonu takip eden ilk 3 günde en üst seviyede olup, 3. günden sonra azalmaya başlar. Aksi bir durum yoksa bir hafta sonunda tamamen çözülür.

Trismus (Ağız Açmada Kısıtlılık)

Alt çenede bulunan 20 yaş dişi cerrahi işlemlerinde ağız açmada hafif kısıtlılık oluşabilir. Bunun sebebi enflumatuar cevaba bağlı olarak çiğneme kaslarında meydana gelen spazm, kasılmadır. Trismus, ameliyat sonrasındaki ilk 2 günde maksimum seviyeye çıkıp ve genellikle 7. günde tamamen geriler.

Alveoler Osteitis (AO), Kuru Soket veya Alveolit

Diş çekiminden günler sonra şiddetli ağrı ve ağız kokusuyla ortaya çıkan, hastayı en fazla rahatsız eden komplikasyondur. Alveolar Osteitis, çekilen dişin bulunduğu oyuğun enfekte olmasıdır. Alveolit yaklaşık 3 hafta içinde iyileşir. Bu sırada hasta şiddetli ağrı çekebilir.

Enfeksiyonlar

Gömük dişlere yapılan cerrahi işlem sonrasında bazen enfeksiyon oluşabilir. Postoperatif enfeksiyon oluşumunda; operasyon bölgesinde besin artıklarının birikmesi, yaralı bölgenin kan akışıyla yeterli derecede beslenememesi, cerrahi uygulama esnasında var olan enfeksiyonun yayılması, yanlış antibiyotik kullanımı gibi sebepler etken rol oynar. Bu komplikasyonun oluşması durumunda direnaj ve medikal tedavi uygulanır.

Kanama

Kanama, gömülü dişlere yapılan cerrahi işlem sırasında ve sonrasında olmak üzere ikiye ayrılır. Lokal veya sistemik sebepleri olabilir. Yumuşak doku ve damar ağındaki hasar, yara yüzeyindeki pıhtının bozulması, tükürükte bulunan bazı enzimlerin pıhtıyı eritmesi gibi nedenlerle kanama oluşabilir. Kanama oluşursa ağızı çalkalamak ve tükürme işlemini yapmak kanamayı arttırır. Kanama gelen yere iri bir gazlı bez veya pamuk koymak doğru olur. Gazlı bez konduktan sonra hastanın ön dişlerinin temas etmemesi gerekir. Bu büyüklükte bir bezin konulması kanamayı durdurur veya yavaşlatır. Bu uygulamaya rağmen kanama durmazsa bir sağlık merkezine müracaat edilmelidir.

Komşu Dişlere Hasar Verilmesi

Cerrahi operasyon sırasında çekilen dişin yanındaki doku ve dişlere de dikkat edilmesi gerekir. Cerrahi aletlerin doğru kullanılmaması bu komplikasyonun oluşmasına neden olur. Komşu dişte kırık, dişin köküne zarar verilebilir.

Alt Çene Kırığı

Çok nadir oluşan bir komplikasyondur. Diş çekimi esnasında aşırı kuvvet uygulanması ve hastanın bazı rahatsızlıklar sonucu çene kemiğinin zayıflamış olması alt çene kırığına neden olabilir. Genç hastalara nazaran yaşlı hastalarda görülme olasılığı, yaş ilerledikçe kemiklerdeki esnemenin azalmasından dolayı daha yüksektir.