Bipolar Bozukluk
Bipolar bozukluk, belirtileri bir dönem yüksek ruh halli maniye ve bir dönem düşük ruh halli majör depresif bozukluğa benzer olmak üzere, kişinin duygudurumunda aşırı ve zıt yönlü değişiklikler tecrübe etmesi ile karakterize edilen bir zihinsel hastalıktır. Yükselen duygudurumu, duygudurumunun şiddet seviyesine ya da psikozbelirtilerinin mevcudiyetine bağlı olarak, mani veyahut hipomani olarak isimlendirilir. Mani esnasında, hasta kimse, anormal düzeyde enerjik, mutlu veya fevri hissetmekte ya da davranışlar göstermektedir.
Hastalığın kullanılan diğer tanımlayıcı terimleri arasında iki uçlu duygudurum bozukluğu, bipolar afektif bozukluk, manik depresif bozukluk, manikdepresyon ve manik atak sayılabilir. Bipolar bozukluğun sebebi henüz tümüyle anlaşılamamıştır; fakat, çevresel ve genetik etmenlerin rol aldığı düşünülmektedir. Birçok genin hastalık riskine etki ettiği bildirilmektedir.
Bipolar bozukluk, kişinin depresyon ve/veya mani, Hipomani ve/veya karışık durumlar geçirdiği duygudurum bozuklukları sınıfını kapsayan tanısal kategoridir. Kişinin, depresif eğilimlerin yoğun yaşandığı dönemlerle, taşkınlık, coşkunluk olarak tanımlanabilecek mani dönemleri yaşadığı, bu bağlamda Bipolar Bozukluk ya da Manik Atak olarak tanımlanan bir rahatsızlıktır. DSM-IV adlı tanı ve istatistik kriteri ile teşhis konur. Bu hastalığın genelde yirmili yaşlarda ortaya çıktığı çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir. Tip 1 , Tip 2 ve Tip 3 olarak 3'e ayrılır.
Mani , bipolar bozukluğun tanımlayıcı özelliklerinden biridir ve farklı şiddet düzeylerinde gerçekleşebilir. Hipomani olarak adlandırılan orta düzey şiddetteki mani içinde bulunan bireyler zinde ve kolaylıkla heyecanlanabilmekte (uyarılgan) olup; genellikle yüksek seviyeli bir üretkenlik içerisindedirler. Hipomani ilerlemesi halinde, hasta bireyler birden değişiveren ve fevri davranışlar gosterebilir. Bu hasta bireyler, gelecege dair sıklıkla kotu kararlar alabilmektedir gercekci olmayan gelecege dair dusunceler gelistirmekten oturu ve daha az uyumaktadirlar. Mani bireyler, ekstrem durumlarda, psikoza uzanacak boyutta halusinasyonlar gorebilir, var olmayan sesler duymaya baslayabilir veya evrene çevresine dair kuruntulu ya da carpık inanışlar geliştirebilir. Bir mani donemi ardindan genellikle bir depresif donem tecrube edilir. Mani ya da hipomani doneminden depresif doneme, ve tam tersi, gecisten sorumlu biyolojik mekanizmalar, gunumuzde butunuyle keşfedilememiştir.
Katisik Afektif Donem
Bir Depresyonun Erken Uyarı Semptomları:
-
Yorgunluk, bitkinlik, enerjisizlik
-
Bezgin ruh hali, moral bozukluğu
-
Artan dinlenme ihtiyacı
-
Azalan kendine güven, kendinden kuşku duyma
-
Artan derin düşünce, dalgınlık ve kendinden endişe etmek
-
İlgisizlik, keyifsizlik
-
Uykuya dalma veya kesintisiz uyuyamama bozukluğu
-
Günlük yükümlülüklerin ihmal edilmesi
-
Konsantrasyon güçlüğü (düşünmenin zor gelmesi)
-
Azalan cinsel ilgi
-
Ürkeklik, sinirlilik
-
Azalan dayanıklılık ve kapasite
-
Her şeyi kendi üstüne alınma, başkalarının kendisi hakkında kötü konuştuğu duygusuna kapılma
-
Günlük yaşam seyrinde değişiklikler
-
Bedensel rahatsızlık
-
Artan alkol tüketimi
-
Gerginlik, huzursuzluk
-
Aşırı duyarlılık
Bir Maninin Erken Uyarı Semptomları:
-
Aşırı sevinç, aşırı coşku
-
Ani saldırganlık ve paranoya
-
Yeni fikirler, hızlı düşünme
-
Her zamankinden fazla konuşma isteği
-
Artan aktivite ve enerji
-
Değişen algılama (başka bir dünyada olma duygusu, sese karşı duyarlılık, keskin algılama)
-
Görüntü ve/veya ses halisünasyonu
-
Artan yaratıcılık
-
Azalan uyku ihtiyacı
-
Artan ilişki isteği
-
Önemli olma ve bütün ilgilerin merkezinde olma duygusu
-
Artan alkol ve uyuşturucu kullanımı
-
Artan kendine güven, yapmaya karar verdiği her işi başaracağı duygusu
-
Aşırı duyarlılık, gerginlik, sabırsızlık
-
Artan cinsel ilgi
-
Artan para harcama
-
Konsantrasyon güçlüğü, dikkatin kolay dağılması
-
Huzursuzluk, karmaşa
-
Her zamankinden fazla kavga ve tartışma
-
Günlük yaşam seyrine uymamak
Erken uyarı semptomları yanında bazı yumuşak bipolar belirtiler görülmektedir. Yumuşak bipolar belirtilerden, İngilizcesi "bipolar soft signs", bipolar hastalığa işaret edebilecek olan, bir hastanın aile geçmişinde veya kendi hastalık seyrinde bulunabilecek belirtiler kastedilmektedir.
Bipolar hastalığa ilişkin kalıtsal risk
Birinci derece akrabalarda (ebeveyn, kardeşler) lityum'la başarılı terapi
Bir ailede arka arkaya üç nesilde mizaç hastalıkları
Antideprasanla tedavi sonucu tetiklenen hipomaniler
Mizaçta dikkat çekici hususlar (güçlü ruh hali dalgalanmaları, yerinde duramamak veya sürekli bezginlik/bıkkınlık hali)
Mevsimlere bağlı depresyonlar
Çocukluk veya ilk gençlikte ortaya çıkan psikotik karakterli depresyonlar
Tedavisi
Tedavi edilmediği durumda ağır bir seyir izleyebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır.
Bipolar Bozukluk bazı kişilerde mevsimsel bir dalgalanma gösterir. Sonbahar ve kış, depresif durumun, ilkbahar aylarıysa manik atakların gözlendiği aylardır. Daha nadir olarak tam tersi de gözlenebilir.
Duygudurumların yoğunluğu ve süresi kişiden kişiye büyük ölçüde değişir.
Bipolar bozukluk tedavisinde duygu durum dengeleyicisi (lityum karbonat, valproat vb.) ilaçlar kullanılır. Yineleyen hastalık dönemleri (mani, depresyon, hipomani gibi) nedeniyle duygudurum dengeleyici ilaçların doktor kontrolünde uzun yıllar alınması gerekebilir. Bazı antiepileptik ilaçlar ve antipsikotikler de bipolar bozukluk tedavisi için kullanılmaktadır.
Bipolar bozukluk genellikle ilaç ile tedavi edilmektedir. Psikiyatristler ve pratisyen hekimler genel olarak bipolar bozukluk semptomlarını azalmak için etkin ilaç tedavisini tercih ederler. Doktorunuz ile sürekli iletişimde kalmak, doktorunuzun söylediklerini harfiyen uygulamanız hastalığın tedavisinde önemli bir yere sahiptir. Bipolar bozukluk rahatsızlığı boyunca toplum hayatına uyum sağlamak, insanlardan uzak durmamak oldukça önemlidir. Hastalığın tedavisi ilaç kullanımı ile yapılıyor olsa da psikolojik rahatsızlıklarda moralin yeri unutulmamalı, bipolar bozukluğu bulunan kişinin morali yüksek tutulmalıdır
Tedavi Sonrası
İlaçla tedavi, hastalığın kontrol altına alınması içindir. Kişi, bir psikiyatrist doktor ve psikolog yardımıyla, depresyon eğilimlerine karşı bir savunma geliştirmelidir. Yine de manik ataklar önlense bile, kişide genel bir durgunluk gözlenebilir. Kişi, bu eğilime karşı da hazırlıklı olmalı, yoğun depresif süreçlerde gerektiğinde müdahale edilmelidir.
