Menenjit Nedir?
Beyin zarı iltihaplanması olarak tanımlanan menenjit, tedavisi geciktirilmemesi gereken önemli hastalıklardan biridir. İşitme kaybından ölüme kadar pek çok önemli soruna neden olan menenjit, ağırlıklı olarak çocuklarda meydana gelmektedir. Çocuklarda karşılaşılması hastalığın anlaşılmasını, teşhis konmasını ve tedavisini zorlaştırsa da fark edilmesi durumunda vakit kaybetmeden tedaviye başlandığında, hastalığın kötü sonuçlarından kurtulmak mümkündür.
Pek çok sebebi bulunan menenjitin çocuklarda yüksek oranda görülme nedeni kafa travmaları ve toplu alanlara daha sık girilip çıkılmasıdır. Hastalık süreci her ne kadar ağır ilerlese de tedavisinin askıya alınması yahut fark edilmesinin gecikmesi hastanın ölümüne neden olmaktadır. Enfeksiyon türü olarak kabul edilen hastalık vücuda eller aracılığıyla bulaşmaktadır.
Bunun yanında solunum yolu da aynı bakterinin vücuda yerleşmesine neden olabilmektedir. Teşhis ve tedavi sürecinde hastanın devamlı doktor gözetiminde olması ve gereken bakımı görmesi esastır. Bu nedenle belirtilerden herhangi birinin görülmesi durumunda muhakkak doktora kontrol ettirilmelidir.
Beynin çevresinde bulunan, onu saran zarların iltihaplanması olarak tanımlanan menenjit, işitme kaybından ölüme kadar pek çok tehlikeyi bünyesinde barındıran bir hastalıktır. İltihaplanma meninks ve ince zar adı verilen zarlar arasında yer almaktadır. Beyne çok yakın bir yerde meydana gelen bu iltihaplanma, hayati risk taşıyan menenjit hastalığına sebep olur.
Beyni koruyan zarı aşabilen enfeksiyon, kısa sürede yayılarak beyin karıncıklarına ulaşır. Bu durumun sonucunda iltihap kafa sinirlerinin kök kısımlarına, ince zar altındaki beyin ve omurilik dokularına kadar ilerler. Tıp dünyasında ilerlemeler hızla gerçekleşmektedir. Özellikle menenjit için keşfedilen aşılar, çocukların bu hastalıktan korunmaları için yeterli olabilmektedir. Bunun yanında hastalığın teşhisi konduktan sonra da ümit kesilmemeli, tedavi son noktasına kadar sürdürülmelidir.
Menenjit Nedenleri ve Belirtileri
Menenjite neden olan bakteri ve virüsler vücuda girdikten sonra kan yoluyla vücut geneline yayılır. Enfeksiyon boğaz veya akciğerler gibi vücudun tek bir noktasında başladıktan sonra kan yoluyla diğer dokulara yayılır.
Normalde beyin zarı kandaki virüs ve bakterileri filtreleyerek beyni bu tür istilacılara karşı korur. Ancak bazı insanlarda enfeksiyon bu bariyeri geçerek beyne kadar ulaşır ve beyni ve omuriliği kaplayan zarda iltihaplanmaya yol açar. Menenjitin başlıca nedeni çeşitli bakteri ve virüslerdir.
Bakteriyel Menenjit
Bakteriyel menenjit dünya genelinde uygulanan ve Türkiye’de de aşı takvimine alınan menenjit aşısıyla büyük oranda önlenebilmektedir. Ancak iyi bilinen ve aşının etkili olduğu bakteri türleri dışında kalan bazı diğer bakteri türlerinin de menenjite yol açabileceği unutulmamalıdır.
Menenjite neden olan bakteriler vücut dışındaki ortama çok uzun süre dayanamadıkları için bulaşma oranları azdır. Fakat hastayla uzun süreli yakın temasta olan kişilere geçebilirler. Bu bakteriler genellikle hapşırma, öksürme, öpüşme, kişisel eşyaların ortak kullanımıyla bulaşır.
Neisseria Meningitidis Bakterisi: Menenjite neden olan “neisseria meningitidis” bakterisi genellikle “meningokok bakteri” olarak adlandırılır. Bu bakteri A, B, C, W, X, Y ve Z olarak alt gruplara ayrılır. C grubu meningokok bakterisi için aşı bulunmaktadır.
Ayrıca 4’lü aşıyla A, C, W ve Y gruplarına karşı koruma sağlanabilmektedir. B grubu bakteri için aşı çalışmaları Avrupa’da tamamlanmış ve gerekli onaylar alınmıştır. Ancak bu aşının üretim süreci henüz başlamamıştır.
Çoğu insan, özellikle 25 yaşın üzerindeki yetişkinlerin bağışıklık sistemi meningokok bakterisine karşı koruma sağlar bu nedenle hastalığın bulaşarak yayılma oranı oldukça düşüktür. Ancak az olmakla birlikte gençlerin bir arada ve yakın temasta bulunduğu üniversite kampüslerinde, askeri kışlalarda, öğrenci yurtlarında menenjit salgınları meydana gelebilmektedir.
Streptococcus Pneumoniae Bakterisi: Pnömokok bakteri olarak adlandırılan bu bakteri genellikle bağışıklık sistemleri bu bakteriye karşı henüz tam olarak gelişmemiş olan bebek ve çocuklarda görülen menenjitin başlıca nedenidir. Pnömokok bakteri meningokok bakterisine oranla daha çabuk yayılır ancak bu bakterinin neden olduğu iltihaplanma genel olarak diğer bakteri türlerine göre daha hafiftir.
Bekteriyel Menenjit Belirtileri
Bakteriyel menenjit viral menenjitten daha ciddi bir durumdur. Belirtiler genellikle aniden başlar ve hızla şiddetlenir. En çok bebeklerde ve 5 yaş altı çocuklarda görülen bakteriyel menenjit tedavisi için vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna veya acile gitmelisiniz.
Bebek Veya Küçük Çocuklarda;
Yüksek ateş (3 ay altı çocuklarda bazen yüksek ateş görülmeyebilir)
El ve ayakların soğuk olması
Yemek yememe
Kusma
Kucağa alınmayı istememe, sinirlilik hali
Hırıltılı veya hızlı nefes alıp verme, nefes alıp verirken zorlanma
Alışılmadık bir şekilde tiz bir sesle veya inleme şeklinde ağlama
Ciltte döküntü, kızarıklık, morluklar (her zaman görülmeyebilir)
Bıngıldağın (fontanelle) şiş ve hassas olması
Boyun ağrısı, boyun tutulması
Parlak ışığa karşı hassasiyet
Nöbet gibi belirtiler görülebilir.
Ergenlerde Ve Yetişkinlerde Görülen Bakteriyel Menenjit Belirtileri İse Şu Şekildedir;
Ateş
El ve ayakların soğuk olması
Kusma
Uyanmada zorluk çekme, uyuşukluk hali
Şiddetli kas ağrıları
Zihin karışıklığı ve sinirlilik hali
Solgun cilt
Cilt üzerinde kızarıklıklar, döküntü (her zaman görülmeyebilir)
Şiddetli baş ağrısı
Boyun ağrısı, boyun sertleşmesi
Işığa duyarlılık, konvülziyon
Yine bu belirtilerin bazıları veya hepsi birden görülebilir. Belirtilerin şiddetlenmesi veya hepsinin ortaya çıkması beklenmeden bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
Viral Menenjit
Bakteriyel menenjitte olduğu gibi virüs nedeniyle görülen menenjit içinde etkili aşılar bulunmaktadır ve bu sayede dünya genelinde görülen viral menenjit vakası sayısında önemli bir azalma sağlanmıştır. Ancak herpes simpleks ve sindirim kanalı aracılığı ile vücuda giren bazı virüsler için (enteroviruses) henüz aşı bulunmamaktadır.
Viral Menenjit Belirtileri
Viral menenjit olanların çoğu grip benzeri belirtiler gösterirler.
Ateş
Genel olarak kendini iyi hissetmeme
Baş ağrısı viral menenjit belirtileri arasındadır.
Daha ciddi viral menenjit vakalarında yukarıdaki belirtilere ek olarak;
Boyun sertliği
Kas veya eklem ağrısı
Mide bulantısı ve kusma
İshal
ışığa duyarlılık (fotofobi) gibi belirtiler görülebilir.
Menenjit Bulaşıcı Mıdır?
Viral ve bakteriyel menenjit bulaşıcıdır. Temas, öksürük, hapşırık yoluyla insandan insana bulaşabilir.
Menenjit Nasıl Bulaşır?
Menenjit genellikle bakteri ya da virüslerden kaynaklı enfeksiyonlara bağlı olarak gelişir. Bakteriyel menenjit, viral menenjitten daha az görülür ama daha tehlikelidir. Menenjite yol açan enfeksiyonlar şu yollarla insandan insana bulaşabilir:
Hapşırma
Öksürme
Öpüşme
Başkasının çatal bıçağını, diş fırçasını, özel eşyalarını kullanma
Menenjit genellikle hastalığa yol açan virüs ya da bakteriler burunlarında ya da boğazlarında mevcut olan ancak hasta olmayan (taşıyıcı olan) kişilerden bulaşır. Aynı zamanda virüs ya da bakterilere sahip olup hastalığa yakalanmış olan kişilerden de bulaşabilir ama bu sık görülen bir durum değildir.
Menenjit Tedavisi Nasıl Olur?
Menenjit tedavisi menenjite sebep olan enfeksiyonun türüne göre yapılır.
Bakteriyel Menenjit Tedavisi
Akut bakteriyel menenjit zaman kaybetmeden tedavi edilmelidir. Bunun için antibiyotikler ve kortikosteroidler reçete edilebilir. Böylelikle iyileşme sağlanır ve beyin hasarı, nöbet geçirme gibi komplikasyonların gelişme riski azalır.
Tedavide kullanılan antibiyotik ya da antibiyotikler, menenjite sebep olan bakterinin türüne göre reçete edilir. Eğer sebep olan bakteri henüz bulunamadıysa, bakterinin türü tespit edilene dek doktorunuz geniş spektrumlu bir antibiyotik önerebilir. Ayrıca enfekte olmuş sinüsler ya da iç kulaktaki kulaklarda bulunan iltihap da akıtılabilir.
Viral Menenjit Tedavisi
Viral menenjit antibiyotik ile tedavi edilemez. Birçok vaka ilaca gerek duymadan kendiliğinden birkaç hafta içinde geçmektedir. Hafif şiddetli viral menenjit tedavisinde genellikle şu yöntemler önerilir:
Yatak istirahati
Bol sıvı tüketmek
Ağrı ve ateşi dindirmek için ağrı kesiciler kullanmak
Eğer beyinde şişlik varsa doktorunuz kortikosteroid reçete edebilir ya da kasılma nöbetlerini önlemek için antikonvülzan (epilepsi önleyici) ilaçlar önerebilir. Eğer viral menenjite bir herpes (uçuk) virüsü sebep olduysa antiviral ilaçlar da kullanılabilir.
Genel Menenjit Türlerinin Tedavisi
Kronik menenjit, altta yatan sebebe göre tedavi edilmektedir. Örneğin fungal menenjit tedavisinde antifungal ilaçlar kullanılırken, tüberküloz menenjitinde birkaç farklı antibiyotik uzun süreyle kullanılabilir. Ancak bu ilaçların ciddi yan etkileri olabilir.
Enfeksiyon kaynaklı olmayan menenjitlere örnek olarak alerjik reaksiyona bağlı menenjitte kortikosteroidler kullanılabilir. Bazı vakalarda menenjit tedavi gerektirmeksizin kendiliğinden iyileşebilir. Kansere bağlı gelişen menenjitte ise sebep olan kanser tedavi edilmelidir.
