Sıvı Kaybı (Dehidrasyon)

Sıvı kaybı vücudunuzun aldığınız miktardan daha fazla sıvı kaybetmesi durumunda oluşur. Bu durumda vücudunuz normal işlevlerini gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu yeterli su ve diğer sıvılara sahip değildir. Kaybedilen suyu geri koymadığınız takdirde su kaybı yaşarsınız.

Sıvı kaybı vücudunuzun aldığınız miktardan daha fazla sıvı kaybetmesi durumunda oluşur. Bu durumda vücudunuz normal işlevlerini gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu yeterli su ve diğer sıvılara sahip değildir. Kaybedilen suyu geri koymadığınız takdirde su kaybı yaşarsınız.
Sıvı kaybının başlıca nedenleri arasında ishal, kusma, yüksek ateş ya da aşırı terleme yer alır. Sıcak havalarda ya da spor yaparken sıvı tüketmemek de sıvı kaybına neden olabilir. Herkes su kaybı yaşayabilir yalnız riskin en yüksek olduğu grup okul çağındaki çocuklar, ilerlemiş yaşlardaki yetişkinler ve kronik bir rahatsızlığı olanlardır.
Daha fazla sıvı tüketme koşuluyla hafif veya orta dereceli su kaybını her zaman normal su seviyesine geri çevirebilirsiniz ancak ağır su kaybı acil tıbbi tedavi gerektirir. En güvenli yaklaşım su kaybına karşı önlem almaktır. Sıcak havalarda, hastalık veya spor yapma durumunda ne kadar su kaybettiğinizi gözlemleyin ve kaybettiğiniz miktarı geri kazanmak için yeterince sıvı tüketin.

Dehidrasyona Karşı Ne Gibi Önlemler  Alınabilir ?

Fiziksel efor, sıcaklık, iklim farkı, nem, rüzgar, yükseklik, kusma ve ishal gibi rahatsızlıklar neticesinde su kaybını önlemek için şunlara dikkat edilebilir.

•    Spor/yürüyüş öncesinde iyi bir ön hazırlık yapmak, şartlara uygun ortamda su bulundurmak, su kaynaklarını belirlemek,
•    Yön bulma/su bulma becerisini artırmak,
•    Çanta ağırlığını azaltmak,
•    Güne zinde başlamak ve molaları iyi değerlendirmek,
•    Sıvı yönünden zengin besinlerle beslenmek,
•    Mümkün olduğu kadar güneşten, sıcağın etkilerinden ve rüzgardan korunmak,
•    Su arıtma cihazı/tableti bulundurmak, pis su/tuzlu su arıtmayı öğrenmek.

Eğer dehidrasyon söz konusuysa şu işlemler uygulanabilir.
•    Dehidrasyona uğrayan kişiye suyu yudum yudum vermek veya bir buz parçasını emdirmek,
•    Kaybedilen elektrolitleri takviye etmek (soda, enerji içeceği vb. Bu süreçte tuz tableti ciddi sorunlar ortaya çıkarabileceği için tavsiye edilmemektedir. Sıvı kaybı ile birlikte elektrolit (kanda bulunan sodyum, potasyum, klor gibi elementler) yani tuz kaybı da olabilir.),
•    Dehidrasyona uğrayan kişiyi en yakın sağlık kuruluşuna yetiştirmek

Eğer doğada yalnızsanız ve bir nedenden dolayı dehidrasyon belirtileri ortaya çıkmışsa şu işlemler uygulanabilir.

•    Ağırlığınızı azaltıp en yakın su kaynağına ulaşmak,
•    Bulunduğunuz noktaya yakın su kaynağı bulunmuyorsa ya da ulaşma durumunuz söz konusu değilse mevcut duyu yudum yudum tüketmek ve bu süreçte tablet/arıtma cihazı/damıtma gibi yöntemlerle su arıtmak,
•    Sıcaktan, rüzgardan korunmak,
•    Mümkün olduğu kadar az hareket etmek,
•    Baş dönmesi ve dikkat eksikliği nedeniyle yürümenin zor ve tehlikeli olduğu yerlerden uzak durmak,
•    Kuru ve yoğun şekerli/tuzlu yiyeceklerden uzak durmak,
•    Yardım çağırmak (telefon/telsiz, kafa lambası ve arama kurtarma düdüğü yanınızdan asla eksik olmamalı), rüzgardan korunaklı ve gölgeli bir noktada yardım ekibini beklemek.

Halsizlikle birlikte tükürük salgısının sağlanamaması nedeniyle yemeye çalıştığınız bir besini yutmakta sorun yaşabilir ve hatta nefes borunuzu tıkayabilirsiniz. Diğer yandan ağız kuruluğuyla birlikte sesinizde kısılma ve yutkunmada güçlük söz konusu olabilmektedir. Bu gibi durumlarda enerjinizi ve motivasyonunuzu en etkili çözüm yollarını bulmakta değerlendirmeli, gereksiz hareketten ve karar sürecinizi etkileyecek panikten uzak durmalısınız.
Doğa yürüyüşlerimden birinde başıma gelen bir durum olduğu için ekstra su taşımak, yerleşim yerlerinde doğal maden suyu tüketmek, çay ve kahveden uzak durmak gibi önlemler konusunda mümkün olduğu kadar dikkatli olmaya çalışıyorum. Özellikle solo faaliyetler gerçekleştiriyorsanız su stoğu ve edinimi konusunda kesinlikle işinizi şansa bırakmamanızı tavsiye ederim. Ek olarak, faaliyet gerçekleştirdiğiniz noktaya en yakın AKUT biriminin telefonunu yanınızda bulundurmalısınız.

Dehidrasyon Belirtileri Nelerdir ?

•    Ağlarken bir iki damla veya hiç yaş akmaması
•    Ciltte kuruluk
•    Baş ağrısı
•    Kabızlık
•    Baş dönmesi ya da bayılma hissi
•    Kuru ve yapışkan dudaklar
•    Uyuma isteği ya da yorgunluk (Çocukların normalden daha az hareketli olduğu gözlemlenir)
•    Susuzluk
•    İdrar miktarında azalma (bebek bezinde ıslaklık olmaması , çocuk ve ergenlerin sekiz ve daha fazla saat boyunca tuvalet ihtiyacı hissetmemesi)
•    Aşırı susuzluk
•    Bebek ve çocuklarda aşırı huysuzluk ve uykulu olma hali; yetişkinlerde ise asabiyet ve kafa karışıklığı gözlemlenir.
•    Ağız, cilt ve muköz membranlarda kuruluk
•    Yetersiz terleme
•    İdrarın az olması veya hiç olmaması, idrar renginin koyu sarı veya turuncu olması
•    Gözlerde çöküklük
•    Esnekliğini kaybetmiş buruşmuş ve kuru bir cilt; çimdiklendiğinde cilt eski şeklini almaz ciltte iz kalır.
•    Bebeklerde çökmüş bıngıldak (baş kısmının tepesindeki yumuşak noktalar)
•    Düşükkanbasıncı
•    Hızlı kalp atışları
•    Hızlı soluk alıp verme
•    Ağlarken yaş akmaması
•    Ateş
•    En ciddi durumlarda hezeyan ve bilinç kaybı
Özellikle çocuklarda ve yaşı ilerlemiş yetişkinlerde vücudun sıvı ihtiyacını ölçümlemek için her zaman güvenilir değildir.  Bunun yerine idrar rengi daha güvenli bir göstergedir.  Açık renkli idrar, sıvı ihtiyacınızı iyi karşıladığınıza işaret ederken rengin koyu sarı veya turuncu olması sıvı kaybı yaşadığınızı gösterir.

Dehidrasyon Nedenleri Nelerdir ? 

Hastalık

Sürekli kusmaya veya ishale neden olan hastalıklar dehidratasyon ile sonuçlanabilmektedir. Bunun nedeni, kusma ve ishalle beraber fazla suyun da vücuttan atılmasıdır. Bu sırada önemli elektrolitler de kaybedilmektedir.
Elektrolitler kasları, kan kimyasını ve organ proseslerini kontrol etmek için vücut tarafından kullanılan minerallerdir. Bu elektrolitler vücuttaki kan, idrar ve diğer sıvılarda bulunmaktadır. Kusma veya ishal, bu işlevleri zayıflatabilmekte ve felç, koma gibi ciddi komplikasyonlara sebebiyet verebilmektedir.

Ateş, egzersiz veya aşırı sıcak koşullar altında ağır işler yapıp aşırı derecede terlenirse, dehidratasyon yaşanabilir. Bu gibi durumlarda, kaybedilen sıvıların yerini almak için düzenli olarak içecek içmeye devam etmek oldukça önemlidir. Terlemeyle giden önemli miktarda sıvıyı kaybetmek için mutlaka sıcak olması gerekmez.
Çocuklar ve gençler özellikle dehidratasyon belirtilerini görmezden gelebilecekleri veya tanıyamayacakları için yüksek risk altındadır. 

Alkol 

Dehidratasyon aynı zamanda çok fazla alkol tüketmesinin bir sonucu olarak da ortaya çıkabilmektedir. Alkol bir idrar söktürücüdür, bu da normalden daha fazla idrara çıkmak anlamına gelmektedir.
Bir akşamdan kalkmayla ilişkili baş ağrısı, vücudun sıvı kaybı yaşadığını göstermektedir. Alkol kullanırken bol miktarda su içmeye de özen göstermelisiniz.

Diyabet

Diyabet hastalığı varsa, kan dolaşımında yüksek seviyede glikoz bulunduğundan, dehidratasyon riski artmaktadır. Böbrekler daha fazla idrar oluşturarak glikozdan kurtulmaya çalışmaktadır, bu nedenle tuvalete daha sık çıkıldığından vücut susuz kalır. 

Fazla İdrara Çıkma

İdrara çıkma, vücudun toksinleri vücuttan atmasının doğal ve normal olan yoludur. Ancak, bazı koşullar normalden çok daha fazla idrara çıkmak kimyasal dengesizliklere neden olabilmektedir. Aşırı idrara çıkma yoluyla kaybedilen sıvı telafi, edilmediğinde, dehidratasyon geliştirme riski artmaktadır. 

Dehidrasyon Tedavileri Nelerdir ?

1. Sıvı Kaybı İçin Su Tüketimini Artırma

Su tüketimi mutlaka artırılmalıdır. Vücutta bulunan suyun fazlalaşması için bu mutlaka gereklidir. Çok terlendiğinde ve hava çok sıcak olduğunda mutlaka günde 2 ila 3 litre arası su tüketilmelidir. Özellikle kafeinli içeceklerden kaçınılması gerekir. Bu tür içecekler sıvı kaybının artmasına neden olur.

2. Sıvı Kaybına İyi Gelen İçecekler

Susuzluğu ve sıvı kaybını engellemek için su tüketiminin yanı sıra diğer içecekler de tüketilebilir. Özellikle bitkisel çaylar ve taze meyve ile sebze suları tercih edilmelidir. Şekerli içecekler vücudun susuz kalmasını engelleyebilir. Limon suyu, tuz ve şeker karıştırılarak içilebilir. Sporcu içecekleri de oldukça işe yaramaktadır. Gazlı içecekler ile kahve ve çay tüketimine ise sınır getirilmelidir.

3. Güneş Işığından Korunmak

Güneşte vakit geçirmek terlemeyi ve sıvı kaybını artırır. Bu nedenle kişinin gölgede durması, güneşe fazla çıkmaması önerilir.

4. Buz Uygulaması

Vücut su kaybettiğinde bu sıvının geri alınması için terleme durdurulmalıdır. Bu nedenle terlemeyi önlemek için vücuda buz kompresleri uygulanabilir. Buz kompresi cilde doğrudan uygulandığında sıvı kaybını önlemeye yardımcı olur.

5. Rahat Ve Havadar Kıyafetler Giymek 

Giysilere de dikkat etmek gerekir. Terlemeyi durdurmak için pamuklu ve rahat kıyafetler giyilmelidir. Naylon ya da hava geçirmeyen giysiler giyildiğinde terleme artar ve su kaybı da yoğun olur. Ayrıca kat kat da giyinilebilir. Bu şekilde bulunulan ortama göre terlememek için hırkayla ya da daha ince bir kıyafet ile durulabilir.

6. Sıvı Kaybını Azaltmak Için Fiziksel Aktivitelere Ara Vermek

Su kaybını önlemek için fiziksel aktiviteleri de sınırlamak gerekir. Vücudun sürekli hareket etmesi de susuzluğa ve su kaybına neden olabilir. Sıvı kaybını kontrol altına almak için en azından bir süre çok yoğun efor sarf edilen aktivitelerden kaçınılması önerilir.
7. Sülfat

Su kaybı yaşanıyorsa epsom tuzu da oldukça etkili bir çözümdür. Epsom tuzu banyo suyuna eklenerek bu su ile banyo yapılabilir. Epsom tuzu vücudun su tutmasını engellerken aynı zamanda cilt yapısını da korumaya yardımcı olur. Bu işlem uzun vadeli yapıldığında dehidratasyon yani su kaybında azalma olacaktır.

8. Çay İçmek

Bir fincan sıcak çay su kaybını engellemek için kullanılabilir. Özellikle yatıştırıcı ve sakinleştirici özelliğe sahip olan papatya çayı önerilir. Genellikle dehidratasyona eşlik eden mide kramplarını da papatya çayı yatıştırır.

9. Yoğurt Tüketmek

Yoğurt ve çemen tozu su kaybı ile mücadelede oldukça etkili bir çözümdür. Çemen tozu içerisinde bulunan sodyum ve potasyum düzeyleri vücuttaki su dengesinin normale dönmesine yardımcı olur. Yoğurt da sıvı kaybını engeller. İki malzeme karıştırılarak tüketilebilir.

10. Meyve Ve Sebze Tüketimi

Sıvı kaybını engellemek için su içeriği fazla olan sebze ve meyveler tüketilebilir. Özellikle salatalık ve karpuz gibi gıdalar bol bol tüketilmelidir.
Sıvı kaybı ciddi sonuçlara neden olabileceği için dikkate alınmalıdır ve sıvı kaybını gidermek için çözümler uygulanmalıdır.