Tiroit Yetmezliği Nedir? 

Boynun alt tarafında ve gırtlağın ön kısmında yer alan tiroit bezi vücudun her hücresine dolayısıyla her organa ulaşacak hormonları salgılar. Yaklaşık 6 cm büyüklüğünde olan tiroit bezi salgıladığı hormonlar sayesinde vücut sıcaklığının korunmasını, beynin doğal düşünme sürecinin iyi bir şekilde ilerlemesini, kalbin düzgün olarak çalışmasını kısacası vücudumuzun, organlarımızın dengeli ve düzenli bir şekilde görevlerini yerine getirmesini sağlamaktadır.
Tiroit bezi hastalıkları ise bu harmoninin bozulmasına ve çok çeşitli sağlık problemlerinin yaşanmasına neden olmaktadır. Tiroit bezi hastalıkları tiroit bezinin az ya da fazla çalıştığı durumlarda ortaya çıkmaktadır.

Eğer tiroit bezi gerekli hormonları salgılayamazsa hipotiroidizm denilen hastalık meydana gelmektedir.

Hipotiroid vücut fonksiyonlarının ve organların yavaşlamasına neden olarak kalp rahatsızlıkları ve yüksek kolesterol gibi ciddi sağlık sorunlarının oluşmasına neden olabilir.

Tiroit Bezi Çeşitleri 

1.Ortaya Çıktığı Yaşa Göre:

a) Doğumsal olabilir
b) Erişkin yaşta ortaya çıkabilir.

2. Şiddetine Göre: 

a) Hafif derecede yetmezlik; TSH yüksek fakat T4 ve T3 hormonları normal
b) Belirgin derecede yetmezlik; TSH yüksek, T4 ve T3 düşük

3. Yerine Göre:

a) Tiroit bezinin kendi hastalıkları nedeniyle tiroit yetmezliği; Tiroit yetmezlikli hastaların % 95’i bu guruptadır. Tiroit bezinde hastalık vardır ve tıp dilinde primer hipotiroidizm adı verilir.
b) Beyindeki hipofiz bezinden TSH hormonunun az salgılanması sonucu tiroit hormon yetmezliği; Daha nadir görülür ve tıp dilinde santral hipotiroidi adı verilir.

Tiroit Yetmezliği  Hastalığına Sebep Olan Hastalıklar ? 

İyot Yetmezliği Ve Selenyum Yetmezliği;

Tiroit hormon yapımı için gerekli olan iyodun her gün gıda ve su ile alınması gerekir. Çok az iyot alınca tiroit hormonları yapılamaz ve tiroit yetmezliği ortaya çıkar.
Selenyum yetmezliği de tiroit hormon yetersizliğine neden olabilir. Ülkemizin bazı bölgelerinde iyot ve selenyum yetmezliği vardır.

Graves Hastalığı;

Tiroit bezinin fazla çalıştığı bir hastalığın tedavisi için yapılan radyoaktif iyot tedavisi tiroit bezinde hasar yaptığından tedaviden birkaç ay sonra veya ilk yıl içinde tiroit bezi yetmezliği ortaya çıkar.
Ağrılı veya ağrısız tiroit bezi iltihabı geçiren hastaların bir kısmında tiroit bezi hücrelerindeki hasar düzelmez ve hormon yapacak hücreler yok olduğundan kalıcı hipotiroidi yani tiroit yetmezliği ortaya çıkabilir.

Hashimoto Hastalığı;

Tiroit bezinde nedeni bilinmeyen bir şekilde küçülme ve hormon yapacak hücrelerde azalma olur. Sonuçta tiroit hormonu az yapıldığından tiroid yetmezliği ortaya çıkar. Tiroid bezi yetmezliğinin en sık nedenlerinden olan Hashimoto Hastalığında, hipotiroidi genellikle kalıcı olarak yerleşir.

Diğer Nedenler;

Tiroit ameliyatı olanlarda tiroit bezinin ameliyatla bir kısmı veya tamamı çıkarıldığı için tiroit hormonu yapacak hücre azalır veya hiç kalmaz ve sonunda hormon azlığı ve tiroit yetmezliği ortaya çıkar. Tiroit bezinin tamamı ameliyatla çıkarılırsa yetmezlik ilk hafta ortaya çıkmaya başlar. Bezin bir kısmı alınanlarda ilerideki aylarda veya yıllarda yavaş yavaş tiroit hormon azlığı ortaya çıkabilir.
Kalp ilaçları, psikolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan lityum, hepatit tedavisinde kullanılan interferon, interlökin–2 kullananlarda da tiroit bezi yetmezliği ortaya çıkabilir.
Kanser nedeniyle baş ve boyuna yapılan ışın tedavisi (radyoterapi) sonrası hastaların % 20-30'unda tiroit bezi yetmezliği ortaya çıkar.
Beyinde bulunan hipofiz bezinin hastalıklarında TSH az salgılandığında tiroit bezinde yeteri kadar hormon yapılamayacağı için hipotiroidi gelişebilir.

Bazı yiyecekler tiroit hormon salgılanmasını ve tiroit ilaçlarının emilimini bozduğundan aşırı tüketilmemeli, tiroit ilacının alındığı öğünde yenmemelidir.
Aşırı tüketim olmadan günlük normal diyetle alınan miktarlardaki soya yağı, soya fasulyesi, brokoli, kabak, turp, brüksel lahanası ve karalâhana gibi yiyecekler tiroit bezi yetmezliği yapmaz.

Kadmiyum zehirlenmesi: Kadmiyum pillerde bulunan bir elementtir. Atık pillerin içilen suya karışmasıyla alınan aşırı kadmiyum, selenyumun vücuttan atılmasına neden olur. Selenyum tiroit hormonu T4’ü T3’e çeviren enzimin yapısında bulunur. Selenyum olmayınca T3 düşüklüğü ve sonuçta tiroit yetmezliği gelişir.

Tiroit Bezi Yetmezliği Nasıl Anlaşılır? 

Hipotiroidi hastalığı kan testleriyle kolaylıkla teşhis edilir.
Serbest T3, T4, TSH, anti-TG anti-TPO antikorları ölçülür ve tiroit ultrasonu yapılır. Serum T3 düzeyleri değişkendir ve hipotiroidi olsa bile bazen normal sınırda olabilir,
Serbest T4 hormonu düşük ve TSH yüksek ise hipotiroidi tanısı konur
Başlangıç halindeki tiroit yetmezliğinde ise TSH hormonu hafif yüksektir, T3 ve T4 hormonları normal sınırlar içindedir.

Bu hastalarda ölçülen anti-TPO ve anti- Tiroglobulin antikorları kanda yüksek çıkarsa tiroid yetmezliğini Hashimoto hastalığının yaptığına karar verilir.
Tam tiroid yetmezliğinde TSH hormonu daha yüksektir,T4 ve T3 hormonları da belirgin şekilde düşmüştür.

Çok nadiren beyindeki hipofiz bezi yetmezliğine bağlı tiroid bezi yetmezliği olabilir, o zaman TSH hormonu düşük, T4 ve T3 hormonu da düşüktür.

Tiroit bezi yetmezliği teşhis edilen hastalarda tam kan sayımı, karaciğer testleri ve kolesterol, trigliserit ve LDK kolesterol tetkikleri ile kalp grafiği (EKG) tetkiki yapılır. Kalp hastalığı riskini anlamak için kanda homosistein ve hassas CRP tetkiklerine bakılması faydalıdır. Kansızlık varsa kanda ferritin, B12 vitamini ve folat düzeylerine bakılarak demir eksikliği veya vitamin eksikliği olup olmadığı araştırılır.

Hipotiroidili hastaların % 30-40’ında anemi (kansızlık), % 15’inde demir eksikliği (kanda ferritin düşüklüğü) saptanır. Bazı hastalarda kanda folik asit vitamini ve B12 vitamini düşük çıkabilir. Bu hastalarda eksik olan vitamin ilaçlarla tedavi edilir.

Hipotiroid hastalarda kan yağları yüksektir. Trigliseritte hafif artış olurken, total kolesterol, LDL kolesterolü belirgin artar.
Hipotiroidiye bağlı homosistein ve CRP düzeyleri yükseldiğinde koroner arter hastalığı riski artar.

Tiroid Bezi Yetmezliğinde Belirtiler

Tiroit bezi yetmezliği genellikle yavaş olarak geliştiğinden farkına varılması zordur. Bazen şikâyetler hafif iken bazı hastalarda çok şiddetli belirtiler ortaya çıkar. Birçok kişi kendisinde bu hastalığın olduğunu bilmeden şikâyetlerine göre değişik uzmanlara gidebilir. Bazı belirtiler özellikle yaşlı kişilerde yaşlılığa bağlanıp atlanabilir. Ancak tiroit bezi hastalığından şüphelenirlerse tetkikler yapılarak teşhis edilebilir.
Aşağıdaki şikâyet ve belirtilerin hepsi tiroit yetmezliği olan bütün hastalarda olmadığı gibi bu şikâyetlerin olması o kişide mutlaka tiroit bezi yetmezliği olduğu anlamına gelmez. Bunların birçoğu başka nedenlerle de olabilir.

Tiroit Yetmezliğinde Belirtiler;

• Kolay yorulma, yorgunluk, bitkinlik, halsizlik, hareketlerde yavaşlık
• Hatırlamada zorluk, unutkanlık, yavaş düşünme
• Uyanmada zorluk, daha çok uyku isteği, gün içinde uyuklama
• Üşüme veya kendini soğuk hissetme
• Terlemenin azalması
• Kuru, kalın, kaşınan ve sarı-portakal renginde bir deri
• Kuru, kaba ve kolay kırılan tırnaklar
• Saç dökülmesi, kaşlarda dökülme
• Kilo alma ve kiloyu verememe
• Horlamada artış
• Eklemlerde ağrı, kas krampları, kaslarda iğne batması hissi veya karıncalanma
• Sık kabızlık
• Göz etrafının ve gözaltının şişmesi, el, ayak ve eklemlerde şişlik
• Depresyon gelişmesi ve hiçbir şeyle ilgilenmeme
• Sesin kalınlaşması ve ses kısıklığı
• İşitmede azalma oluşması
• Kalp hızının ve nabız sayısının azalması
• Kan kolesterol düzeyinde artma
• Adet kanamalarının daha fazla miktarda olması, adetlerde kramp olması ve adet öncesi dönemin kötü geçmesi, adet sıklığının azalması veya adetlerin kesilmesi
• Gebe kalamama (kısırlık)
• Libido (Cinsel istek) azlığı ve empotans
• Reflekslerin yavaş olması

Tiroit Bezi Yetmezliğinin Tedavisi

Hipotiroidide ameliyat gerekmez, ilaç tedavisinden başka bir tedavi şekli yoktur. Vücudumuzda tiroit hormonları az olduğundan dışardan verilecek T3-T4 içeren ilaçlar ile eksiklik giderilmeye çalışılır. Bu ilaçların içinde vücutta yapılan T4 hormonunun aynısı vardır.
İlaç günde bir defa, emilimin iyi olması için de aç karna alınmalıdır.
Demir ilaçları, kalsiyum ilaçları, bazı mide ilaçları, antiasitler, soya yağı, lifli-posalı gıdalar ve ilaçlar tiroit ilacının emilimini bozar. Bu nedenle mümkün olduğu kadar tiroid ilacının alındığı öğünde alınmamalıdır.

İlaç kullanan hastalar hormon ölçümü için kan verecekleri zaman ilacı yutmadan kan vermelidir. Kan verdikten sonra ilaçlarını alabilirler. İlaç alındıktan 9 saat sonra da kan verebilirler.

Hipotiroidi ömür boyu tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Geçici bir hastalık değildir. İlacı kesilirse şikayetler tekrarlar.

İyileşme Ne Zaman Başlar?

İlaç tedavisine başladıktan 2–4 hafta sonra şikâyetlerde düzelme başlar.

İlaç Ne kadar Süre Kullanılır?

Tiroit bezi yetmezliği (hipotiroidizm) ömür boyu ilaç tedavisi gerektirebilen bir hastalıktır. 

İlaç Dozu Nasıl Ayarlanır?

Her hastanın ilaç dozu değişiktir. Test ve muayene bulgularına göre ilaç dozu ve süresi belirlenir.

İlacın başlangıç dozu hastanın yaşına, kilosuna, tiroit yetmezliğinin şiddetine, ağırlığa, hipotiroidi yapan nedene, var olan başka hastalıklara ve kullanılan ilaçlar göre ayarlanır. Gebelikte hipotiroidi varsa gebelik sırasında sıklıkla kullanılan demir ilacı, vitaminler ve kalsiyum gibi ilaçları tiroit ilacını aldıktan en az 4 saat sonra almak gerekir.

Yüksek doz ilaç başlanırsa bazen psikoz, ajitasyon, çarpıntı, sinirlilik, ishal, titreme ve uykusuzluk gibi yan etkiler gelişebilir.

Radyoaktif iyot tedavisi veya ameliyat nedeniyle hipotiroidi gelişmiş ise ilaç dozu ayarlandıktan sonra belirli aralıklarla TSH ölçümüyle takip edilmelidir.

Yapılan bazı bilimsel çalışmalarda tiroit ilacına ilave olarak selenyum verilmesinin anti-TPO antikorlarında azalma yaptığı saptanmıştır. Bu nedenle selenyum düzeyine bakıp ilave selenyum desteği verilebilir.

Hangi Durumlarda Daha Sık Kontrol Gerekir?

Tiroit ilaçları kalbin daha hızlı çalışmasına neden olabileceğinden yaşlı ve kalp hastalığı olan kişilerde ve hamilelerde daha sık kontrol yapılmalı ilaç dozları ayarlanmalıdır.
Uzun süredir tiroit ilacını aynı dozda kullanan bir hastada beklenmedik şekilde
TSH düzeyinde artma neden olur.

Tiroit ilacı kullananlarda ilaç dozu fazla olduğunda bazen baş dönmesi, çarpıntı, sinirlilik ve saç dökülmesi yapabilir, ilaç dozu yetersiz olduğunda ise yorgunluk, halsizlik gibi şikâyetler düzelmez. Dikkatli olunmalıdır.
Tiroit ilacı ile birlikte başka bazı ilaçlar alındığında, tiroit ilacınızın emilimini bozabilir. Atrofik gastrit denilen mide hastalığında ve devam eden Helikobakter Pilori enfeksiyonu olan kişilerde mide asiti azaldığında ilaç emilimi bozulabilir. İlaç dozunu yeniden ayarlamak gerekir.

Yaşlılıkta. gebelikte, kilo artışlarında, yoğun sigara içenlerde de ilaç dozunu daha sık kontrol etmek gerekir