Zehirlenme
Bir zehrin vücutta emilmesiyle ortaya çıkan belirtileri anlatan genel bir terimdir. Görece küçük miktarlarda kimyasal ya da biyokimyasal etki gösteren zehir , süresi ve ağırlığı değişebilen bir hastalık haline ya da ölüme yol açar.
Gaz Zehirlenmeleri
Gaz, buhar ve dumanlar, yakıcılıkları nedeniyle gözleri, solunum yollarını tahriş ederek ürkütücü bir etki yaratabilir, kesik ve boğucu bir öksürükle birlikte, kazazedeyi boğacak hale getirip, bu nefes alınamayacak ortamdan tek başına çıkamayacak kadar sarsabilir
Göz yaşartıcı bombaların gazları, klor gazının yayılması (önceden soda konan bir tuvalet küvetine asla çamaşır suyu dökmeyin), plastik maddelerden yayılan dumanlar, tehlikeli ve boğucu olabilir
Bazı gazlar da, oksijen taşıyan kan alyuvarları için zehirlidir: Renksiz ve kokusuz bir gaz olup, yanma iyi gerçekleşmediği takdirde yayılan karbon oksidi gibi Rölantide çalışan araba motorları, kömür sobaları, ocaklar, iyi kurulmamış gazlı su ısıtma aygıtları, apartmanların alt katlarındaki çatlak borular vb aynı gazı yayabilirler
Bu olayda zehirlenme, baş ağrıları ve kusmalarla başlar; besin zehirlenmesi izlenimi verir Ardından kazazedenin üzerine, yerinden kalkıp yardım istemesini engelleyecek kadar şiddetli bir yorgunluk çöker Bazen bütün aile bireylerinin ölümüne bile sebep olan bu zehirlenmeler, bazı kimseler üzerinde, ölümü atlatsalar dahi, iyileşmesi imkânsız pek çok beyin arızası bırakabilir
Yine bazı küvet ve çukurlardan yayılan, kokusuz veya kötü kokulu başka gazlar da, karbon oksidi zehirlenmesine sebep olur Genellikle bu kazalar, gerekli tedbirlerin alınmadığı işyerlerinde meydana gelir ve işçilerin ölümüne yol açar
Buna karşılık evlerde, mutfakta kullanılan bütan, propan gibi birtakım doğal ve tüple dağıtılan gazlar, zehirleyici değildir
Bir odadaki gaz sızmasının içerdeki bütün oksijeni yok edip had bir boğulmaya sebep olması, çok enderdir Ancak bu gazlar da çok çabuk parlayıp, infilak edebilir Bu infilak ise, yaralının akciğerlerini parçalayarak ya da sebep olduğu yıkıntıyla, ölümlere sebep olur
Yakıcı Madde Zehirlenmesi ? Asit vb Zehirlenmeleri
Yakıcı maddeler genellikle gözden uzak kalan küçük çocuklar tarafından, merakla karıştırıldıkları şişe, tüp ve kaplardan içilir Üze rinde "Tehlikelidir", "Asit" ve "Yakıcıdır" yazılı etiket bulunan bu tür maddeler, çocukların erişebilecekleri yerlerde bırakılmamalıdır Ayrıca bu maddeler asla besin konan şi şe ve kaplarda saklanmamalıdır Aksi halde yetişkinler dahi bir kaza kurbanı olabilirler
Yakıcı Maddelerin Etkisi
Yakıcı maddelerin yutulması, üst sindirim yollarında ıstırap verici yaralanmalara ve felaketle bitecek durumlara yol açabilir Dudaklar, ağız, boğaz, yemek borusu ve mide yanabilir, yemek borusu ve midede delinmeler görülebilir Başlangıçtaki yanıklar tedavi edilse bile, çok çeşitli cerrahi müdahaleler gerekebilir Boğaz da, solunum yollarının girişi de (larenks ve soluk borusu ağzı) aynı şekilde yanabilir Bu sırada meydana gelebilecek ödem (şişme), solunumu aksatabilir
Yakıcı maddelerin oluşturduğu belirtiler çok açıktır ;
• Ağız düzeyinde yanma, büyük acı;
• Ağız içinde kızarıklık ve ufunet;
• Yutma güçlüğü ve göğüste ağrılar;
• Solunum güçlüğü, ses tonunda değişiklik (solunum yollarında berelenme belirtisi)
Tedavi
İlk önce kazazedeyi sakinleştirmelisiniz. Yakıcı maddenin içinde bulunduğu şişe veya tüpün üzerindeki tarifi okuyun Doktoru aradıktan sonra, nasıl davranmanız gerektiği konusunda sizi aydınlatması için tarifi ona da okuyun
Hafif zehirlenmelerde, size çocuğu ara bayla en yakın hastaneye götürmeniz ve telaştan hızlı sürmemeniz hatırlatılacaktır Dramatik bir durum söz konusuysa, doktor kendisi gelecektir
Yakıcı madde yalnız dudakları ve yüzü tahriş etmişse, on dakika süreyle bol suyla yıkayın Su yutturmamaya dikkat edin Diğer bütün durumlarda, kazazedeye kesinlikle su veya başka bir sıvı içirmeyin, çünkü tahrişat daha da yayılabilir
İlaç Zehirlenmeleri
İlaç Zehirlenmesi Sebepleri:
Kaza veya Hata
ilaçların nasıl kullanılması gerektiği ile ilgili prospektüsleri özenle okuyun Hap ve ampulleri çocuklarınızın erişebileceği yerler de bırakmayın Büyüklere ait ilaçlan, çocuklarınıza vermeyin
Yaşamamak İsteği
Tehlikeli ilaçları, ruhsal durumları bozuk kişilerin yanında bırakmayın Özellikle uyumak için hiçbir yerden çekinmeyecek uykusuzluktan yakınanlardan çekinin
Aşırı İlaç Alma
Bazı insanlar nasıl kurtuluşu alkolde ararsa, bazıları da selameti, ilaçlarda bulacaklarını zannederler Dikkatli olun
İlaçların Etkisi
ilaçlar, genellikle bazı organlar üzerinde etkili olurlar Uyku ilaçları, ağrı kesici ilaçlar ve morfinin türevleri olan bazı ilaçlar, sinir merkezlerinde doğrudan etkilidir Bazıları da solunumu etkiler (solunum güçlükleri) Kalp-damar hastalığı ilaçları, kalbin sinirsel kumandasını etkileyip, kalp atışlarında bozukluklara sebep olur, hatta bazen kan dolaşımı bozukluklarına bile yol açabilirler Bazı ilaçların da karaciğer, böbrekler, akyuvarlar üzerinde etkileri vardır Bu tür ilaçlardan zehirlenme halinde, tasfiyeleri doğal yollardan aranır (tenkiye, kusma) Yapay böbreğe bağlanma, özel anti dostlar da, çıkar yollardır
İntihar Amaçlı İlaç Zehirlenmeleri
İntihar etmek amacıyla aşırı dozda ilaç aldığını söyleyen biriyle de karşı karşıya gele bilirsiniz Dikkat! Bu iddiayı hiçbir zaman tehdit olarak kabul etmeyin ve olayı ciddiye alın İddiaya karşı çıkmak yerine, hangi saatte ilaç aldığını saptamaya çalışın Boş ilaç kutularını arayın Özellikle şunu bilin: Bazı kalp ilaçları, bilinci hemen etkilemez, ama bir süre sonra çok ciddi kalp-damar rahatsızlıklarına veya diğer organlarda arızalara sebep olabilirler Böyle bir kişiyi asla tek başına bırakmayın Çünkü ikinci bir girişimde daha bulunabilir
Bu arada doktorunuza veya bir hastane ye başvurmanızda yarar vardır
Kokain Zehirlenmesi
Kokain bir uyarıcıdır Mental aktiviteyi arttırır Tozu buruna çekilir
Belirti ve Bulgular
Hastalar ajitedir Midriyazis, koku ve tat duyusu kayıpları, disritmi ve konvülsiyonlar gözlenir Bu vakalarda akciğer ödemi sıktır
Tedavi ve Bakım
Genel tedavi prensipleri uygulanır Konvülsiyonlara karşı diazem ampul, taşikardi ve hipertansiyon için propranolol uygulanır
Bakır Zehirlenmesi
Bakır Zehirlenmesi, Bakır oksit karbonat ve sülfat halinde endüstride sık olarak kullanılır Bağlarda ve bahçelerde bakır sülfat fungusit olarak kullanılır Ayrıca iyi kalaylanmamış bakır kaplarda asitli yiyeceklerin yenilmesi, yemeğe geçen bakır tuzları ile zehirlenme oluşabilir 10 g bakır sülfatın alınması öldürücü olabilir
Belirti ve Bulgular
Mavi-yeşil renkli kusma, ağır ishal, vücut da aşırı sıvı kaybı, şok, hemoliz, akut tübüler nekroz ve karaciğerde bakır birikimine bağılı olarak hepatit görülebilir
Tedavi ve Bakım
Mide yıkaması yapılır Potasyum ferrosiyanür 0,6 g bir bardak suda eritilerek içirilir Bulunmazsa bir bardak süt içinde 2 yumurta akı karıştırılarak içirilir Penisilamin 20 mg/kg oral verilir British Anti Leviside (BAL), dimerkapto süksinik asit tedavisinin yararı sınırlıdır
Kurşun Zehirlenmesi
Ağır Metal Zehirlenmelerinden Akut kurşun zehirlenmesi nadirdir Buharların solunmasıyla oluşur Absorbe olan kurşunun öldürücü dozu 0,5 g Kanda 50 mg/dl üzeri akut zehirlenmeyi gösterir
Belirtiler ve Bulgular
Akut zehirlenmelerde bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, ağızda metalik tat, oligürü, kardiyovasküler (kalp ve damar yetmezliği) yetmezlik, havale, ve koma görülürken daha sık olarak karşılaşılan kronik zehirlenmelerde gastrointestinal ve nöromusküler (Kas hastalıkları) belirtiler, ensefalopati (beyin hastalığı) ve hematolojik anomaliler görülür
Tedavi ve Bakım
%1 sodyum sülfat ya da yumurta akı ve süt karışımı ile mide yıkanır Forse ve ozmotik diürezden yararlanılır BAL ve EDTA (Etilen diamin tetra asetik asit) birlikte uygulanır BAL her 4 saatte bir 4mg/kg IM uygulanır İlk 5-7 günlük tedaviden sonra penisilamin tedavisi devam eder Konvülsiyonlarda (Havale) diazepam, karın ağırısında kalsiyum glukonat, ağrı geçmezse morfin kullanılır
Korozif Madde Zehirlenmeleri
Korozif etki gösteren maddeler; sülfirik asit, nitrik asit, hipoklorik asit gibi mineral asitler ve soda, potas, amonyak (amonyak zehirlenmesi), hipoklorid (çamaşır suyu) gibi kostik alkalilerdir
Belirti ve Bulgular
Temas eden mukoza bölgesindeki ağrının şiddeti kusma ile birlikte artar Kanlı kusmalar sıktır Glottis ödemi gelişebilir Akut dönem atlatılırsa özofagus iltihaplanması ve mediastinit, gastrik perforasyon (bağırsak delinmesi) ve özofagus (yemek borusu) darlığı gelişebilir
Tedavi ve Bakım
Mide yıkama, kusturma yada asit ve baz gibi nötrolizan tedavisi uygulanmaz Aktif kömürün yararı yoktur 200 ml su veya süt içilir IV sıvı tedavisi yapılır Ciddi glottis ödemi varsa trakeostomi (gırtlağa nefes alımı için delik açılması) yapılır Darlık gelişmemesi için kortikosteroidler kullanılır Perforasyon veya peritonit ya da geç dönemde ortaya çıkan darlıklarda cerrahi girişim yapılır
Böcek İlaçları İle Zehirlenme
Haşere (Böcek) İlaçları ile zehirlenmeler, Organik fosfor içeren bileşiklerdir Asetil kolin yükselir kolinerjik kriz yapar. Etkisi alınan ilacın dozuna göre değişir
Belirti ve Bulgular
Baş ağrısı ve ataksi (düzensiz kas hareketleri) gibi nörolojik belirtiler ve bradikardi, pupillalarda kontraksiyon, hipotansiyon, sekresyonlarda artma, pulmoner ödem, diyare, bronkospazm gibi kolerjinik belirtiler görülür. Ölüm nedeni genellikle solunum merkezi ve solunum kaslarının felci ve bronkospazm sonucu solunum durması ile olur Bazen kalp durması gözlenebilir
Tedavi ve Bakım
Cilt üzerindeki bulaşmalar sabunlu su ile yıkanarak temizlenir Ağızdan alınan durumlarda özofagusta problem yoksa Mide yıkaması ve aktif kömür uygulanır Kolinerjik krizi kontor altına almak için atropin (toplam doz 50 mg'a kadar) yapılır Antidot olarak pralidoksim kullanılır Pralidoksim, asetil kolinesteraz enzimine yapışan organik fosfatlı molekülü yerinden koparır 2 dakika içinde 1 g verilir
Barbitüratlarda Zehirlenme
Barbitürat , sakinleştirici ve uyku getirme amacıyla kullanılan ağır bir etki yaratabilen, anestezik amaçlı da kullanılabilen bir ilaçtır. İlk barbitürat, 1860'lı yıllarda Almanya'da elma asidi ve insan idrarı gibi maddelerden oluşturulup Adolph Baeyer tarafından üretilmiştir.
Tedavide sedatif, hipnotik ve antikonvülsan olarak kullanılır İlaç bağımlılığı, intihar ya da kaza sonucu zehirlenmeler de oluşur Sekobarbital ve pentobarbital gibi kısa etkili olanlar çok toksiktir. Etkileri 15 dakikada başlar, 2-3 gramlık tek doz öldürücü olabilir Öldürücü kan düzeyi 35 g/ml üzerindedir Fenobarbital (luminal) gibi uzun etkili olanın etkisi 3-6 saatte başlar 5 gram ve üzerindeki dozlar öldürücüdür
Belirti ve Bulgular
Hafif vakalarda baş dönmesi, nistagmus, ataksi ve dizartri, hipotoni, yüzeyel solunum, apne, hipotansiyon, hipotermi, ağır vakalarda MSS depresyonu ve derin koma gözlenir
Tedavi ve Bakım
Antidotu yoktur Semptomatik tedavi yapılır İlk 6 saat içinde gastrik laval yapılır. Aktif kömür uygulanır Solunum yakından izlenir Fenobarbital zehirlenmesinde idrar alkalileştirilir (pH 7,5) Sıvı infizyonu ile şok önlenir Gerekirse dopamin yapılır Hasta komadaysa hemoperfüzyon ve hemodiyaliz uygulanır Kardiyak aritmiye neden olduklarından MSS uyarıcıları kullanılmamalıdır
Parasetamol Zehirlenmesi
Parasetamol Zehirlenmesi (Asetominofen), Analjezik ve antipretik olarak yaygın kullanılır Toksik doz 140 mg/kg Karaciğer toksisitesi yapar .
Belirtiler ve Bulgular
Bulantı ve kusma ilk görülen belirtidir 24-48 saat içinde karaciğer enzimlerinde hafif yükselme, 2-3 gün sonra sağ kadran ağrısı, hepatomegali, sarılık ve kanama gelişebilir İlacı plazma konsantrasyonu ilk 4 saat içinde 250 mg/litre, 12 saat içinde 50 mg/litre'den ve protrombin zamanı 22 saniyeden uzun ise prognoz kötüdür.
Tedavi ve Bakım
Destekleyici tedavi yapılır İlk 1 saat içinde ipeka şurubu ile kusturma, 1 saati geçmişse gastrik lavaj yapılır Müshille beraber aktif kömür verilir Asetilsistein (mucomyst), assist şurup antidot olarak kullanılır İlacın alımından sonra ilk 16 saat içinde verilmelidir Başlangıç dozu 140 mg/kg, %5 dekstroz içinde 15-30 dakikada verilir 70 mg/kg 4 saatte verilir Oral kullanımın kusmalardan dolayı faydası yoktur
Salisilat Zehirlenmesi (ASA)
Bu grup ilaçlar kanın kohsantrasyonunu değiştirir ve beyinde solunum sistemini etkilerler İntihar amacıyla alınabileceği gibi yüksek tedavi dozlarında da görülebilir Toksik doz; 150 mg/kg dan yüksek dozlar alındığında gözlenir Alınmasından sonraki ilk 6 saatte 50 mg/dl den yüksek salisilat düzeyi hafif, 70 mg/dl den yüksek düzey orta şiddette, 100 mg/dl'nin üstü ise ağır zehirlenmeyi düşündürür
Belirti ve Bulgular
Solunum sistemini etkiler, medullayı uyardığı için hiperventilasyon (aşırı soluk alıp verme durumu) yapar Gastrointestinal sistem (GİS) iritasyonu; bulantı, kusma, hematemez, melana, metabolizma hızlanır; beden ısısı artar, hipogisemi görülür, kalsiyum ve potasyum seviyesi düşer Nörolojik bulgularda; tinnitus (kulak çınlaması), laterji, yüksek dozlarda halüsinasyon, nöbetler, komalar görülür
Tedavi ve Bakım
GİS temizleme yöntemi (İpeka şurubuyla kusturma, mide yıkama ve aktif kömür), hipoglisemiye karşı dextroz, IV sıvı verilir, serum içinde K verilir (K seviyesine göre), Metabolik asidoz (pH 7,1'in altında) için gerekli ise, NaHCO3, nöbetler başlarsa diezepam, mide kanamasını önlemek amacıyla antiasit (ulcuran), kanı temizlemek için yapılacak son işlem hemodiyaliz yapılır Antidotu yoktur
İyod Zehirlenmesi
İyot Zehirlenmesi, İyot ile iyot bileşimlerinin tüketilmesi durumunda zehirlenme ve deride alerjik yönde aktiviteler ortaya çıkar Kronik zehirlenmeler çoğunlukla tedavi niyetiyle alınan iyot bileşikleri ile gerçekleşir
Belirti ve Bulgular
İyot Zehirlenmelerinde, 20-30 gram tentürdiyot öldürücü bir etki yaratabilir Koyu renkte kusma, Ağız da yanma, ağrı ve irritasyon gerçekleşir Ağızda kötü bir tat ve yanık durumu oluşur Deri kısmında alejik döküntüler meydana gelebilir Böbrek yetmezliği, Şok, hafıza kaybı (kollaps), İshal yanında ölümede yol açabilir
Tanı ve Tedavi
Hastaya nişasta ile karıştırılmış su içirtilir ve kusturulmaya çalışılır Yumurtanın akı ve unlu çorba verilir Kusturma işlemi, hastanın kusmuğunun rengi normale dönünceye kadar sürdürülmelidir Emme (Absorban) olarak aktif kömür ile süt verilir Mide yıkaması nişasta karıştırılmış su ile yapılır Vücuttaki iyot nişastanın mavi renge dönüşmesine yol açar Bu durumda, vücut da halen İyodun bulunduğu anlamına gelir
Karbondioksit Zehirlenmesi
Karbondioksit Zehirlenmesi, Karbondioksit oranının havada yoğun bulunduğu yerlerde solunum yapılması halinde zehirlenme etkisi vardır
Belirtiler ve Bulgular
Nefes Darlığı (dispne), baş ağrısı, kulakta çınlama, kan basıncında meydana gelen artış, zehirlenmenin yoğun olması halinde hastanın koma ve şok geçirme ihtimali yüksektir
Tanı ve Tedavi
Karbondioksit Zehirlenmeleri durumunda, Hasta karbondioksit oranının yoğun olduğu ortamdan çıkartılır ve Temiz hava aldırılır Hastaya suni solunum uygulanır Yüz çevresine ve göğüs kısmına soğuk su ile masaj yapılır
Bal Zehirlenmesi
Bal Zehirlenmeleri, Toplumda Deli Bal olarak bilinen, çoğunlukla Kuzey Anadolu Bölgesinde üretilen balların tüketilmesiyle meydana gelen zehirlenme durumudur Yüksek duyarlılığa bağlı meydana çıkar
Belirti ve Bulgular
Deride kaşıntı, ürtiker (deride pembemsi döküntüler), kalp atışlarında meydana gelen yavaşlama, kan basınçlarının düşmesi, bayılma, larenks ödemi (boğaz içi şişlik) oluşabilir
Tanı ve Tedavi
Antihistaminikler (kaşıntı, alerji önleyici) bu tip haplar Ürtiker ve larenks (boğaz şişliği) ödemi gibi belirtiler meydana gelenlerde kullanılır
Besin(Gıda) Zehirlenmesi
Gıda Zehirlenmesi, Yeteri kadar pişirilmemiş et, besin zehirlenmesine neden olur Kusma, bulantı, ishal, halsizlik gibi belirtilere yol açan salmonella bakterisinin bulunması ihtimali yüksektir Yemek hazırlamaya başlamadan önce ellerin ve araç gereçlerin sabunlu ve sıcak su ile yıkanması gerekir çiğ haldeki kıyma ellenildiği takdirde eller ağıza götürülmemelidir
Belirtiler (Gıda Zehirlenmeleri)
Besin Zehirlenmelerinde sıklıkla bulantı, kusma, Karın ağrısı, ishal durumları görülür Belirtiler 1 saat ile 4 günlük süre içinde başlayabilir birçok bakteri besin zehirlenmesine neden olur Midye tarzı kabuklu deniz ürünleri önemli yer tutar Kimyasal besin zehirlenmeleri; bulantı, kusma ishal, halsizlik, aşırı tükürük üretimi, bilinç kaybı, gibi belirtiler yaratır Gıdaların sağlıksız yöntemlerle saklanması etkendir
Tedavi Yöntemleri
Ağır şikayet yoksa doktora başvurulmadan tedavi sonuçlanabilir Kusma, ishal gibi durumlar zehiri atmaya yardımcıdır İlk 24 saat doktora başvurulmaması kaydı ile herhangi bulantı yada ishal hapları kullanılmamalıdır Sıvı tüketilebilecek durumlarda temiz su ve sulu gıdalar alınmalıdır Genellikle Çorba, Haşlanmış Patates tüketilmelidir bu yolla vücudun su kaybı giderilmeye çalışılır Yüksek ateş olmaması durumunda antibiyotik ilaçların kullanılması gerekmez Sıvı kaybı fazlaysa ve buna bağlı olarak şok gelişirse, damarlardan sıvı enjekte edilmesi gerekebilir
