Ferritin Nedir? Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?
Vücudumuzda demir mineralinin ne kadar depolanacağını, ne kadar alınması gerektiği kısaca vücudun demir ihtiyacını kontrol eden bir enzimdir. Dolayısıyla ferritin miktarı da demir eksikliği ve minerali hakkında bire bir bilgi vermektedir. Bu yüzden ferritin oranı ile vücudumuzdaki demir kesikliği veya fazlalığı gibi konular hakkında bilgi edinmiş olacaksınız. Demir mineraline bağlı olduğu için yapılan bir kan tahlili ile vücuttaki ferritin kontrol edilir ve doğal olarak demir miktarını da öğrenmiş olursunuz. Bu sayede eksiklik veya fazlalık durumunu en kolay şekilde anlayabilirsiniz.
En önemli özelliğinden biri demiri depo etmesidir. Çünkü demir kanda oksijen ve besin maddelerini taşıyan mineraldir. Eksikliği ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ferritin enzimi ise vücudun bütün organlarında bulunur. Özellikle karaciğerde yoğunlaşmaktadır. Ferritinin az olması demirin az olması yani kansızlık demektir.Aynı zamanda pek sık görülmese de fazla demir de yine ferritin ile kontrol edilmektedir.
Ferritinin en büyük nedeni demir eksikliğidir. Demiri bağlayamayan bu proteinler vücutta eksikliği hissedilir. Özellikle soğuk kış aylarında aşırı üşüme en önemli belirtisinden biridir. Aynı zamanda C vitamininin düşük olması, sindirim sorunları sebebiyle yeterli demirin vücuda girmemesi, demir açısından fakir gıdalarla beslenme, kara ciğer rahatsızlıkları ve başka bir çok sorun ferritinin düşük olması sebep olur. Beyaz cilt yüzeyi, aşırı üşüme, yorgunluk, saç dökülmeleri, sürekli uyku gibi sebepler ferritin eksikliğinin belirtileridir. Çünkü demir mineralinin az olmasının belirtileri de bu şekildedir. Ekskiliğinde beslenme düzeni değiştirilmelidir. Mutlaka demir açısından zengin gıdalar tüketilmeli veya aşırı düşükse demir hapları veya iğneleri kullanılmalıdır.
Ferritin Değerleri Nelerdir?
Normal Değerler:
Prematüre 25-200 ng/ml
0-7 gün 25-200 ng/ml
7 gün-1 ay 200-600 ng/ml
2-3 ay 50-300 ng/ml
4-6 ay 40-200 ng/ml
7-12 ay 15-140 ng/ml
1-5 yaş 12-140 ng/ml
6-12 yaş 15-140 ng/ml
13-15 yaş 17-140 ng/ml
Erkek-Kadın:
16-50 yaş Erkek: 15-200 ng/ml Kadın: 14-150 ng/ml
51-60 yaş Erkek: 15-220 ng/ml Kadın: 14-150 ng/ml
>60 yaş Erkek: 18-250 ng/ml Kadın: 18-200 ng/ml
Ferritin Düşüklüğü Neden Olur?
Ferritin eksikliği kadınlarda erkeklere göre daha yaygın görülür.
Ağır Adet Kanaması
Ağır geçen adet kanamaları ferritin kaybına ve ferritin düşüklüğüne neden olur. Çoğu zaman neden saptanamasa da ağır adet kanamasının nedeni aşağıdakilerden biri olabilir:
Rahim tümörlerinin varlığı
Rahim içi doğum kontrol araçları kullanmak
Kan sulandırıcı etkisi olan ilaç tedavisi görmek
Polikistik over sendromu
Sindirim Sistemi Kanamaları
Sindirim sistemindeki kanamalar erkeklerdeki ve menopoza girmiş kadınlardaki ferritin düşüklüğünün en yaygın görülen nedenidir. Sindirim sisteminde kanaması olan kişi bu durumu fark edemeyebilir. Aşağıdaki etkenler sindirim sisteminde kanamalara yol açabilir:
Aspirin ve ibuprofen gibi steroid içermeyen iltihap giderici ilaçların kullanımı (mide kanamalarına yol açabilmektedir)
Mide ülseri
Mide veya bağırsak kanseri
Anjiodisplazi: Sindirim sisteminde görülen anormal damar gelişimidir. 60 yaş üzeri olan kişilerde sık rastlanır.
İltihaplı bağırsak hastalıkları (Crohn hastalığı, ülseratif kolit gibi)
Özefagus İltihabı: Reflü sonrasında yemek borusunda kanama ve iltihap oluşması
Demir Eksikliği Anemisi
Demir eksikliği ile kendini gösteren kansızlık ferritin düşüklüğüne yol açabilir. Aşağıdaki nedenlerle ortaya çıkabilir:
Yeterince demir içeren yiyecekler tüketmemek
Ağır adet kanamaları
Hamilelikte bebeğin kan dolaşımını da desteklemek için daha fazla demir gerekmesi ve bu ihtiyacın karşılanmaması
Kronik böbrek hastalıkları
Çok miktarda kan bağışı yapmak
Ağır burun kanamaları (nadiren)
İdrarda kan bulunması
Besin yolu ile yeterince demir almamak (hamile olmayan kişilerde nadiren görülür)
Emilim Sorunları
Demirin bağırsaklarda yeterince emilememesine neden olan sindirim sorunları da ferritin düşüklüğüne yol açabilir.
Ferritin Yüksekliği Ne Anlama Gelir?
Ferritin yüksekliği vücutta ihtiyaçtan daha fazla demir olduğu anlamına gelir. Eklem ve mide ağrılarına neden olabilir. Ferritin yüksekliği karaciğerde bir sorun olduğu veya bazı tür kansızlık problemlerinin var olduğu anlamına gelebilir.
Ferritin Yüksekliği Neden Olur?
Alkolik Karaciğer Hastalığı
Aşırı miktarda alkol tüketimi ile ortaya çıkan karaciğer hasarı ve karaciğer fonksiyon bozuklukları ferritin yüksekliğinin en yaygın görülen nedenidir.
Alyuvar Aktarımı
İnsan bedeninde fazla demiri atacak aktif bir mekanizma bulunmamaktadır. Nakil yolu ile aktarılan kanlarda demir bulunur. Dolayısıyla kansızlık gibi çeşitli sorunlar yüzünden alyuvar nakillerine veya kan nakillerine ihtiyaç duyan kişilerde sürekli demir artışı ve ferritin yüksekliği yaşanabilir. Bu durum bazen ölümcül olmaktadır.
Hemokromatoz
Hemokromatoz tüketilen besinlerden ihtiyaç duyulandan daha fazla demir emilmesi ile ortaya çıkan rahatsızlıktır. Vücuttaki aşırı demir yüklenmesi de denilebilir. Ciddi karaciğer, kalp, pankreas ve eklem sorunlarına neden olabilir. İki tür hemokromatoz vardır:
Birincil Hemokromatoz: Genlerdeki bir sorundan kaynaklanan, kalıtsal hemokromatozdur. İnce bağırsakta gereğinden fazla demir emilimi ile ortaya çıkar. İkincil hemokromatozdan daha sık görülür, toplumda yaygın olarak rastlanmaktadır.
İkincil Hemokromatoz: Başka bir hastalık veya etken yüzünden ortaya çıkan aşırı demir birikimidir. Bu etkenlere aşağıdaki örnek gösterebiliriz:
Talasemi veya sideroblastik anemi gibi bazı kansızlık türleri
Atransferrinemi: Demirin kullanılmak üzere eritrositlere taşınamamasına neden olan kalıtsal bir hastalık
Aceruloplasminemia: Retinada, bazal gangliyada ve bazı diğer organlarda demir birikmesine neden olan kalıtsal bir hastalık
Alkol dışı karaciğer yağlanması, süreğen hepatit C gibi bazı karaciğer hastalıkları
Hap şeklinde veya şırınga yolu ile demir destekleri almak.
Bu desteklerin yanında C vitamini de alınırsa hemokromatoz ve ferritin yüksekliği ihtimali artar çünkü C vitamini demirin emilmesine yardım eder
Uzun süre ile böbrek diyalizine girmek.
Ferritin Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
Yorgunluk
Kendini sürekli yorgun hissetme genellikle ferritin düşüklüğünden kaynaklanır. Ferritin düşüklüğü olan kişi çabuk yorulur ve hafif derecedeki fiziksel aktiviteleri bile yerine getirmekte zorlanır.
Enerji Seviyesinde Düşme
Düşük ferritin problemi olan insanlar ani enerji kaybı yaşarlar. Günlük rutin işlerde bile kendilerini bitkin hissederler. Herhangi bir fiziksel aktivite gerçekleştirme güçleri son derece azalır.
Saç Dökülmesi
Ferritin seviyesi normalin altına düştüğünde, kişide saç dökülmesi meydana gelmeye başlar. Saç folikülleri (saç tellerinin çıktığı kısımlar) ferritin içerirler. Bu nedenle ferritin miktarındaki azalma saçları olumsuz yönde etkiler.
Tiroid Hastalıkları
Tiroid bezinin az çalışmasına hipotiroidizm adı verilir. Ferritin normal seviyelerin altındaysa tiroid bezi düzgün çalışamaz. Ve sonuç olarak, tiroid bezi yeterli miktarda hormon üretemez. Bu durum hipotiroidizm olarak bilinir, düzensiz bağırsak hareketi ve yorgunluk gibi çeşitli sağlık sorunlarına neden olur.
Soluk Cilt
Ferritin ciltte, epidermisin hemen altında bulunur. Vücutta normal miktarlarda ferritinin bulunması, sağlıklı bir cilt için çok önemlidir. Çünkü ferritin seviyeleri düştükçe cilt kurur ve soluk görünür.
Tırnaklarda Kırılma
Ferritin eksikliği tırnakları kırılgan hale getirebilir. Bu durumun nedeni ise ferritin düşüklüğünün demir eksikliğine neden olmasıdır. Demir eksikliğinin en önemli belirtisi ise tırnaklarda çeşitli sorunlar yaşamadır.
Solunum Problemleri
Düşük ferritin düzeyleri şiddetli demir eksikliğine yol açtığında yaşanılan semptomlar ağırlaşabilir. Solunum güçlüğü, tedavi edilmemiş ferritin eksikliğinin muhtemel sonucudur. Bunun nedeni, kandaki demirin, akciğerlerden vücudun farklı bölgelerine yeterli oksijen taşınması için çok önemli rol oynamasındandır. Hatta demir eksikliğinde nefes almakta güçlük dahi yaşanabilir.
Ferritin Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
Ferritin düşüklüğünden muzdaripseniz ilk yapmanız gereken şey bir dahiliye doktoruna görünmek olmalıdır. Doktorunuz size çeşitli testler uygulayacak ve tespit edilen soruna göre gerekli tedaviyi uygulayacaktır.
Demir Hapı Kullanımı
Ferritin seviyesi çok düşük olduğunda, doktorunuz ferritini yükseltmek için demir takviyesi reçete edecektir. Demir alımının oranı doğrudan ferritin seviyesine bağlıdır.
Demir Açısından Zengin Gıdalarla Beslenin
Ferritin seviyeniz çok düşük değilse, demirden zengin gıdalar tüketmek de demiri doğal yoldan karşılamanızı sağlayacaktır. Et, tavuk, balık, pekmez, yumurta, süt ve süt ürünleri, demir oranı yüksek besinlerdir.
C Vitamini Alımı
Bağırsaktan demirin kolayca emilmesini kolaylaştırdığı için C vitamini alımı çok önemlidir. Ferritin seviyesini artırmak için bol miktarda C vitamini içeren meyve ve sebzeler tüketmeye özen gösterin. Portakal, kivi, greyfurt, çilek, yaban mersini, C vitamini zengini besinlerdir.
Yemekleri Demir Tencerede Pişirin
Dökme demir kaplarda yemek pişirmek, yiyeceklerin demir değerini arttırır. Yüksek nem içeriğine sahip gıdalar, pişirilirken tenceredeki demiri kolaylıkla emebilirler.
Demir Emilimini Engelleyen Gıdalardan Kaçının
Alkollü ve kafeinli içecekler demirin emilimini engelleyebildiğinden bu içeceklerden uzak durun.
