Karaciğer Yağlanması
Karaciğer yağlanması, yağlı karaciğer olarak bilinen karaciğerin triaçilgliserol senteziyle VLDL dengesizliğinin ortaya çıkmasıyla meydana gelen bir hastalıktır. Hepatit, kontrol edilmemiş diyabet ve alkol alımında görülür.
Karaciğerdeki lipidlerin %75'i fosfolipid, %25'i ise triaçilgliseroldür. Triaçilgliseroller normal durumda karaciğerde birikmez. Ancak vücutta önemli bazı bozukluklar nedeniyle karaciğerde lipid birikir. Karaciğerdeki total lipid miktarı, karaciğerdeki emilme lipidlerinin ve karaciğerdeki bizzat karbohidrat ve proteinlerin parçalanması sonucu oluşan asetil koenzim A'nın lipidlere dönüşümü ve yağ asitlerinin yağ deposundan karaciğere gönderilmesiyle artar. Nötral yağlar karaciğerden kana, yağ dokularına lipoprotein şeklinde taşınmasıyla ve yağ asitlerinin karaciğerde yıkılmasıyla azalır. Fazla yağ yenmesi, karbohidratlardan aşırı yağ yapımı, karaciğerden depolara az yağ gitmesi, açlık ve diyabette karaciğerin yağ sarfiyatının azalmasıyla aşırı alkol alımında ve ayrıca karbon tetraklorür (CCl4), kurşun (Pb), kloroform (CHCl3), arsenik (As) ve fosfor (P) zehirlenmelerinde karaciğerde yağlanma meydana gelir. Lipoproteinlerin yapısında bulunan fosfolipidlerin yapımının azalması da karaciğer yağlanmasına neden olur. Ayrıca kolinin, lipotropik maddeler(karaciğer yağlanmasına neden olan maddeler) olan metionin ve betain gibi metil grubu vericilerinin azalması durumunda, kolin sentezi azalacağından buna bağlı olarak plazmanın başlıca lipid taşıyıcı fraksiyonu olan lipoproteinlerin yapılamaması nedeniyle karaciğerde lipid birikir.
Karaciğer Yağlanmasının Nedenleri Nelerdir?
Virüsler
Hepatit B ve C, kronik karaciğer iltihabı riskini artırmaktadır. Enflamasyon genellikle karaciğer yağlanmasıyla başlar, ancak zamanla siroza veya karaciğer kanserine kadar ilerleyebilir. Aslında hepatit C’li birçok insan sonunda insülin direnci geliştirir. Bu tipik olarak, gövdenin çevresinde yağ birikimine neden olur. Epstein Barr ve sitomegalovirüs gibi daha hafif virüsler de karaciğer iltihaplanmasına ve karaciğer yağlanmasına yol açabilir.
İlaç Kullanımı
Birkaç farklı ilaç, özellikle uzun vadede kullanıldığında, karaciğer yağlanmasının gelişmesine neden olabilir. Bazı antiinflamatuar ilaçlar, ağrı kesiciler, bağışıklık sistemi baskılayıcıları ve kolestrol düşürücü ilaçlar bu kategoriye dâhildir. Uzun süreli ilaç kullanıyorsanız, karaciğerinizde potansiyel toksik etkileri olup olmadığını öğrenmek için daima doktorunuza danışın.
İnsülin Direnci
İnsülin, yemek yedikten sonra pankreasınızın kan dolaşımına saldığı bir hormondur. Yiyeceklerinden aldığınız glikozun hücrelerinize girmesini ve enerji için yakılmasını sağlar. İnsülin direnci olan insanlarda insülin düzgün çalışmaz. Eğer insülin düzgün bir şekilde çalışmıyorsa, enerji için daha az glikoz yakılacak ve daha çok yağa dönüşecektir. Böylece, karaciğer hem karaciğer yağlanması hem de vücutta yağ birikimine neden olan çok daha fazla yağı üretmeye başlar.
İnce Bağırsakta Bakteri Çoğalması
Bu durum ince bağırsaktaki artmış sayıda ya da anormal tipte olan bakterileri tanımlamaktadır. İnce bağırsakta çok fazla bakterinin olması gerekmemektedir. Bağırsağın bu kısmı besin sindirimi ve absorpsiyonu için tasarlanmıştır. Bağırsaktaki bakterilerin çoğunun kalın bağırsakta yaşaması beklenmektedir.
İnce bağırsakta bulunan bakteriler her zaman, gastroenterit veya gıda zehirlenmesine neden olan bakteriler gibi mutlaka kötü bakteri değildir. Sorun, bakterilerin yanlış yerde olmasıdır çünkü ince bağırsakta çok fazla bakteri varsa, bu bakteriler karaciğere ulaşır. Neticede karaciğer yağlanmasına neden olabilir. Birçok belirtisi olsa da, abdominal şişkinlik ve irritabl bağırsak sendromu daha sık görülür.
Çölyak Hastalığı
Çölyak hastalığı olan insanlar (glüten intoleransı) karaciğer yağlanması ya da daha ciddi karaciğer rahatsızlıkları açısından yüksek risk altındadır. Çölyak hastalığı otoimmün bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip olan insanlar glüteni tükettiklerinde, bağışıklık sistemi ince bağırsağa saldırmaktadır. Bağırsak astarında oluşan kronik iltihap, besleyici absorpsiyonu bozabilir ve birçok beslenme yetersizliğine yol açabilir. En yaygın olanları demir, kalsiyum, D vitamini ve diğer yağda çözünen vitaminler (A, E ve K) ve esansiyel yağ asitleridir. İnflamatuar bağırsak astarı karaciğer yağlanmasına neden olabilir. Herhangi bir otoimmün hastalıkta üretilen enflamatuvar kimyasallar yağlı karaciğer riskini de artırır.
Karaciğer Yağlanmasının Belirtileri Nelerdir?
Yorgunluk Hissi
Vücudumuzdaki herhangi bir organ işlevsiz hale gelirse, bu durumda karaciğer vücudu korumaya çalışacak ve organa fazla kan pompalayarak telafi edecektir. Bu durumda genellikle açıklanamayan zayıflık yaşanmakta, kafa karışıklığı, karar vermede ya da konsantre olmakta zorluk çekilmektedir. Şiddetli enerji kaybı günlük işlere katılmada da zorluk yaşatmaktadır.
Karaciğer yağlanmasına bağlı oluşan yorgunluğa ek olarak nöropsikiyatrik belirtiler de ortaya çıkabilmektedir. Bu durum önemli bir ruh hali düzenleyicisi olan serotonin üretimi kabiliyetindeki değişiklikler nedeniyle kötüleşebilecek depresyon ve anksiyete gibi sorunları içerebilir. Serotonin üretimi karaciğer yağlanması olan hastalarda ortaya çıkabilir ve belirgin değişikliklere neden olur.
Kilo Artışı
Karaciğer sorunları vücudunuzun gıdaları sindirebilme yeteneğini ve besin maddelerini emilimini de etkileyebilmekte ve bu da fazla kiloya neden olabilmektedir. Sürekli yağlı, şekerli veya tuzlu gıdalar alınması karaciğer hastalığının temel nedenlerinden biridir. Kötü beslenme veya aşırı alkol alımı gibi yaşam tarzı faktörleri karaciğer problemleri geliştirme riskinizi arttırıyorsa, ciddi sağlık sorunlarının ortaya çıkma ihtimalini azaltmak için mümkün olan en kısa sürede sağlıklı alışkanlıklar edinmelisiniz.
Genetik
Kalıtım, ebeveynden çocuğa aktarılan bir şey, genellikle gelecekteki sağlık problemlerinin birincil göstergesidir. Örneğin, biyolojik bir ebeveyni veya büyükbaba karaciğer hastalığından etkilenirse, o bireyin çocukları ve torunları da rahatsızlığa maruz kalabilir. Karaciğer hastalığı söz konusu olduğunda, araştırmalar bireyin obezite veya alkolizm eğilimi gösterebileceğini ya da yağ ve alkol metabolizmasında yer alan karaciğer enzimlerinin düşük seviyelerde doğduğunu göstermektedir.
Sarılık Hastalığı
Sarılık, cildin sararması ve gözlerin beyazlığında kendini gösteren bir durum, karaciğer hastalığının ortak bir belirtisidir. Karaciğerden gelen safra akışı engellendiğinde bu sarılığa neden olur. Beraberinde karıncalanma, göz kapaklarının çevresindeki küçücük sarı renkli noktalar ve cildin yüzeyini ortaya çıkar. Bu sarı birikintiler, karaciğer fonksiyonlarının azalması nedeniyle vücudun dışına atılamayan kandaki aşırı bilirubinin seviyelerinden kaynaklanmaktadır. Hepatosellüler ve kolestatik sarılığın her ikisi de karaciğer yağlanması nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
Dışkı Rengi Değişimleri
Çoğu zaman, sarılık gelişirse, bu idrar renginde de değişimlere yol açmaktadır. Bunun nedeni normalde karaciğer tarafından işlenen toksinlerin varlığıdır, ancak karaciğer düzgün çalışamadığında bu toksinler idrara geçer. Ayrıca, idrarda olağandışı derecede kuvvetli veya keskin koku da olabilmektedir. İdrar kalınlaştıkça idrara çıkmak da zorlaşabilmektedir.
Dışkının yapısında ve renginde de değişiklikler olabilir. Dışkı beyazımsı veya kil renkli olabilir ancak şiddetli bir koku bırakmaz. Bazı durumlarda dışkıda kan da görülebilir. Bu tür belirtiler ciddidir ve derhal doktora başvurulmalıdır.
Cilt Rengi Değişimleri
Sarılıktan kaynaklanan cilt değişikliklerine ek olarak, boyun bölgesinde veya kol altlarındaki ciltte lekeli renk değişimleri olabilir. Ek olarak, yüz, göğüs, sırt ve omuzlarda örümcek damarları oluşabilir. Tırnak yataklarında beyaz lekeler de diğer bir belirti olabilir. Çoğu durumda, yağlı karaciğer hastalığından kaynaklanan cilt değişiklikleri deriyi koyulaştırır.
Karın Ağrısı
Karın ağrısı, karaciğer yağlanması veya karaciğer yetmezliğini gösterebilir. İç kanamayı gösterebilen karnın orta veya sağ üst kısmında rahatsızlık yaşayabilirsiniz. Bu durumda, gastrointestinal sistem içindeki kan damarları iltihaplanır ve neticesinde kusarken ya da dışkıda kan görülebilir. Çoğu vakada, karın ağrısına midede sıvı tutulması eşlik eder ve bu durum asit olarak bilinir.
Hiçbir Belirtinin Olmaması
Karaciğer yağlanması hastalığı genellikle sessiz bir şekilde ilerler; yani başlangıçtan itibaren olmak üzere neredeyse hiçbir belirti göstermez. Ancak hastalıkta, yağ birikirken herhangi bir belirtinin olmaması diğer karaciğer hastalıklarının tetiklenmesine neden olabilmektedir. Sonunda, tedavi edilmeyen karaciğer yağlanması karaciğer yetmezliğine yol açabilir.
Sıvı Birikimi
Karında ve karaciğerde sıvı birikmesi nedeniyle ortaya çıkan karıncalanma ve şişkinlik hissi karaciğer hastalığının başlamasıyla ortaya çıkacaktır. Bu durum aynı zamanda iç organlar üzerinde şiddetli baskı oluşturduğu için solunum zorluklarına da neden olabilmektedir.
Zayıf Kaslar
Karaciğer yağlanması ya da diğer karaciğer hastalığı olan kişilerde el kaslarının zayıflaması, parmakların kıvrılmasını ve kas titremelerinin oluşması kas kaybını ya da başka bir birleşik durumu geliştirecektir. Karaciğerin proteinleri metabolize etme yeteneğinden yoksun kalması hastanın çatlaklara ve kemik kırılmalarına daha duyarlı olmasına da yol açmaktadır.
Karaciğer Yağlanması Tedavisi Nasıl Yapılır?
Karaciğer yağlanmasını önlemek ya da tedavi etmek için yapılabilecekler şunlardır:
Alkollü içecek tüketimi önlenmesi
Kolesterolü kontrolü
Kilo vermek
Kan şekeri kontrolü
Obezite veya sağlıksız beslenme alışkanlıklarınızdan dolayı karaciğer yağlanması varsa, doktorunuz fiziksel aktivitenizi arttırmanızı ve diyetinizdeki belirli yiyecek türlerini ortadan kaldırdığınızı da önerebilir. Her gün yediğiniz yiyeceklerin kalori miktarını azaltmak kilo vermenize ve karaciğerinizi iyileştirmenize yardımcı olabilir.
Az Karbonhidrat Tüketilmesi
Besin değerleri açısından zayıf ancak yağlı olan bir diyetin uygulanması karaciğer yağlanmasının önde gelen nedenidir. Özellikle, şeker ve beyaz undan yapılan gıdalar oldukça zararlı olabilmektedir. Bu gıdalar tamamen önlenmelidir. Bununla birlikte, karaciğer aşırı karbonhidratı yağa dönüştürdüğünden, karbonhidrat açısından zengin olan gıdaların yüksek bir miktarda alınması da karaciğer yağlanmasına yol açmaktadır. Kısıtlanması gereken yiyecekler arasında ekmek, makarna, pirinç, kahvaltılık tahıllar, patatesler ve unla yapılmış olan yiyecekler bulunmaktadır.
Alkol Tüketiminin Azaltılması
Aşırı alkol tüketimi, karaciğer yağlanmasının bilinen ikinci büyük nedenidir. Alkol, yağ infiltrasyonuyla sonuçlanan iltihaplanmaya ve karaciğer hücrelerinin zarar görmesine sebebiyet verebilir. Karaciğer yağlanmasına sahip olan insanlar, alkol tüketimini günde bir içkiyle sınırlamalı ve haftada en fazla iki kez alkollü içecek içmelidir.
Doğru Gıda ve Yağları Daha Fazla Tüketme
Çiğ sebze ve meyveler en güçlü karaciğer temizleyicileridir. Bu çiğ yiyecekler, karaciğer filtresini temizlemeye ve onarmaya yardımcı olur; böylece, kan dolaşımından fazla yağ ve toksin yakalayıp atabilir. Mümkün oldukça çok sebze yemeye çalışın (pişmiş ve çiğ salatalar).
Meyve çoğu kişi için sağlıklıdır, ancak yüksek kan şekeri veya insülin direncine sahipseniz, meyveyi günde 2 porsiyonla sınırlandırmanız en iyisidir.
Protein önemlidir, çünkü kan şekeri seviyesini dengede tutmaya yardımcı olur, karın bölgesinden kilo vermeye yardımcı olur ayrıca, açlık ve yeme isteği duygusunu azaltır. Protein her yemekte tüketilmelidir. İyi protein kaynakları, yumurta, kümes hayvanları, deniz ürünleri, et, fındık, tohumlar, baklagiller ve süt ürünleridir.
Çoğu bitkisel yağ ve margarinler karaciğer yağlanmasını kötüleştirebilir. Diyetinize daha fazla zeytinyağı, yağlı balıklar, keten tohumları, hindistancevizi yağı ve çiğ kuruyemiş ve tohumları ekleyerek sağlıklı yağları alabilirsiniz.
Çiğ Sebze Suları İçmek
Çiğ meyve suları, çok yoğun vitaminler, mineraller ve antioksidanların mükemmel bir kaynağıdır. Meyve suyunuzun yüzde 80 ile 100 oranında sebzeden oluşması ve kalan kısmının meyvelerden oluşması gerekir. Hazır meyve suları içmeyin çünkü karbonhidrat değerleri ve kalorileri çok yüksektir.
Karaciğer Tonikleri
B grubu vitaminleri, antioksidanlar ve sülfür açısından zengin olan ve bunları amino grup asitlerle birleştiren bir karaciğer toniği seçin. Karaciğer için faydalı tonikler hazırlamak hasar görmüş karaciğer hücrelerinin onarımını kolaylaştırabilir ve karaciğerin yağ yakma ve detoksifikasyon özelliklerini kolaylaştırabilir.
Kilo Vermek
Karaciğer yağlanması olan birçok insan için bu durum kolay değildir, bu nedenle bir doktor veya diyetisyen tarafından iyi tasarlanmış bir yönetim planına sahip olmak faydalı olabilir. Ani, ciddi kilo kaybı aslında durumu daha da kötüleştirebildiğinden kademeli olarak kilo vermek en doğrusudur. Bazı insanlar için kilo kaybı ameliyatı da önerilebilir.
Karaciğer Yağlanması Ameliyatı
obez olan hastalarda, kilo kaybını teşvik etmek için bariatrik cerrahi (obezite ameliyatı) karaciğer inflamasyonu ve alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasının azaltılmasında çok etkilidir.
Egzersiz Yapmak
Bu doğrudan kilo kaybına yol açmasa bile, egzersizin karaciğer yağlanması hastalığında kilit faktör olan insülin direncini azalttığı gösterildiğinden, çok değerlidir. Düşük tempolu egzersiz ya da ağırlık antrenmanı yardımcı olacaktır.
